Premios Nobel

Premios Nobel
Tipo	premio e premio científico
Data de fundación	1901
Fundador(es)	Alfred Nobel
Nomeado en referencia a	Alfred Nobel
País	Suecia e Noruega
Na rede
https://www.nobelprize.org/
[ editar datos en Wikidata ]

Os Premios Nobel (en sueco, Nobelpriset;^[1] en noruegués, Nobelprisen^[2]) son uns galardóns internacional que se outorgan cada ano para recoñecer persoas ou institucións que levaran a cabo investigacións, descubrimentos ou contribucións notables á humanidade no ano anterior ou no transcurso das súas actividades.^[3]

Sorprendido ao ver a edición dun xornal que falaba da morte do seu irmán como sendo a súa, Alfred Nobel, un industrial sueco inventor da nitroglicerina, instituíu en 1895 os premios que levan o seu nome como última vontade e para ser lembrado.^[3] Comezaron a entregarse en 1901 nas categorías de Física, Química, Fisioloxía ou Medicina, Literatura e Paz.^[4]

En 1968 estableceuse tamén o Premio de Ciencias Económicas en Memoria de Alfred Nobel, patrocinado polo Banco de Suecia e xestionado pola Real Academia das Ciencias de Suecia, e que é comunmente chamado Premio Nobel de Economía.^[4]. O primeiro Premio Nobel de Economía entregouse en 1969.^[5]

Ante a inexistencia dun Premio Nobel de Matemáticas, Sophus Lie foi o primeiro en propor a creación do Premio Abel cando descubriu en 1897 que Alfred Nobel non tivera a intención de crear un premio de Matemáticas. Tras unha primeira tentativa de instauralo a comezos do século XX, non foi ata 2003, logo de que a Academia Norueguesa de Ciencias e Letras se fixera cargo del, que non se entregou por primeira vez. Conmemora ao matemático noruegués Niels Henrik Abel, a quen debe o seu nome e, aínda que non é un dos Premios Nobel, está en correspondencia con estes. As matemáticas tamén teñen desde 1933 outro galardón importante, a Medalla Fields, na honra do matemático canadense John Charles Fields, outorgado cada catro anos pola Unión Matemática Internacional a matemáticos menores de 40 anos.

O Comité Internacional de Ciencias Históricas creou en 2015 o Premio Internacional de Ciencias Históricas.^[6]

A Real Academia das Ciencias de Suecia é a encargada de nomear ao ganadores dos Premios Nobel de Física; de Química e do Premio en Ciencias Económicas en memoria de Alfred Nobel.^[7] A Asemblea do Nobel do Instituto Karolinska elixe ao ganador de Medicina,^[8] e a Academia Sueca nomea ao ganador do de Literatura.^[9] Os catro premios citados entréganse nunha cerimonia celebrada na capital sueca, Estocolmo, cada 10 de decembro, aniversario da morte de Nobel.^[10] Pola contra, o Premio Nobel da Paz outórgao o Comité Noruegués do Nobel, e entrégase en Oslo, capital norueguesa.^[11]

Os premios Nobel entréganse anualmente. Cada persoa ou institución laureada recibe unha medalla de ouro, un diploma e unha cantidade de diñeiro que determina a Fundación Nobel.^[12] En 2020 esta cantidade ascendía a 10 millóns de coroas suecas,^[4] equivalente a uns 980 000 euros. O premio non se pode outorgar de forma póstuma, a non ser que o ganador fose nomeado antes da súa defunción.^[4][13] Se o premio é compartido, a contía repártese entre os ganadores, que non poderán ser máis de tres.^[4]

1. ↑ Svenska Akademien. "Nobelpriset i litteratur" (en sueco). Arquivado dende o orixinal o 2 de xullo de 2014. Consultado o 24 de xuño de 2014. 
2. ↑ Kungl. Vetenskapsakademien. "Nobelprisen" (en noruegués). Archived from the original on 07 de xaneiro de 2014. Consultado o 24 de xuño de 2014. 
3. ↑ ^{3,0 3,1} Real Embajada de Noruega en Argentina. "Premio Nobel de la Paz - Comité Noruego del Nobel". Arquivado dende o orixinal o 20 de xullo de 2014. Consultado o 24 de xuño de 2014. 
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3 4,4} Nobel Foundation. "Nobel Prize Facts" (en inglés). Consultado o 6 de decembro de 2020. 
5. ↑ Hird, John A. (2005). Power, Knowledge, and Politics. American governance and public policy (en inglés). Georgetown University Press. p. 33. ISBN 978-1-58901-048-2. OCLC 231997210. Accordingly, the Bank of Sweden Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel, commonly referred to as the Nobel Prize in Economics, was awarded to economists beginning in 1969. No other social science is so recognized. 
6. ↑ "The CISH Prize" (en inglés). Comité Internacional de Ciencias Históricas. Consultado o 6 de decembro de 2020. 
7. ↑ Kungl. Vetenskapsakademien. "Prizes" (en inglés). Consultado o 6 de decembro de 2020. 
8. ↑ Nobel Foundation. "The Nobel Prize in Physiology or Medicine" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de agosto de 2018. Consultado o 25 de xuño de 2014. 
9. ↑ Nobel Foundation. "The Nobel Prize in Literature Prize" (en inglés). Consultado o 25 de xuño de 2014. 
10. ↑ Nobel Foundation. "The Nobel Prize Award Ceremonies" (en inglés). Consultado o 25 de xuño de 2014. 
11. ↑ The Norwegian Nobel Committee. "Nobel Peace Prize" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 04 de xuño de 2014. Consultado o 6 de decembro de 2020. 
12. ↑ Nobel Foundation. "Nobel Prizes and Laureates" (en inglés). Consultado o 24 de xuño de 2014. 
13. ↑ "Montreal-born doctor gets posthumous Nobel honour" (en inglés). 3 de outubro de 2011. Consultado o 6 de decembro de 2020.