Tengrismo

O tengrismo é unha relixión de Asia Central caracterizada polo xamanismo, o animismo, totemismo, poli e monoteísmo^[1][2] e culto ós devanceiros. Foi a relixión principal dos turcos, os mongois, os húngaros, os xiongnu e os hunos,^[3][4] e a relixión dos cinco antigos estados turcos: Khaganato Göktürk, Khaganato turco occidental, Gran Bulgaria, Imperio Búlgaro e Tourkia oriental (Xazaria). En Irk Bitig, Tengri é mencionado como Türük Tängrisi (Deus dos turcos).^[5]

O tengrismo foi defendido en círculos intelectuais das nacións turcas de Asia Central (incluíndo Tatarstán, Buriatia, Kirguizistán e Kazakhstán) dende a disolución da Unión Soviética durante a década de 1990.^[6] Aínda é practicado e existen movementos de recuperación en Sakha, Khakassia, República dos Tuva e outras nacións turcas en Siberia. O burkhanismo, un movemento semellante ó tengrismo, concéntrase na República de Altai.

Khukh tengri significa "ceo azul" en mongol, e os mongois aínda lle rezan a Munkh Khukh Tengri ("Eterno Ceo Azul") e Mongolia é chamada poeticamente "Terra do Eterno Ceo Azul" (Munkh Khukh Tengriin Oron) polos seus habitantes. Na moderna Turquía, o tengrismo é coñecido como Göktanrı dini ("relixión do Deus Ceo");^[7] en turco "Gök" (ceo) e "Tanrı" (Deus), correspóndense cos khukh (azul) e Tengri (ceo) mongois, respectivamente. Segundo investigacións arqueolóxicas húngaras, a relixión do pobo húngaro até o final do século X (antes do cristianismo) era o tengrismo.^[8]

1. ↑ R. Meserve, Religions in the central Asian environment. In: History of Civilizations of Central Asia, Volume IV, The age of achievement: A.D. 750 to the end of the fifteenth century, Part Two: The achievements, p. 68:
   • "[...] The ‘imperial’ religion was more monotheistic, centred around the all-powerful god Tengri, the sky god."
2. ↑ Michael Fergus, Janar Jandosova, [Tengrismo en Google Books. Kazakhstan: Coming of Age], Stacey International, 2003, p.91:
   • "[...] a profound combination of monotheism and polytheism that has come to be known as Tengrism."
3. ↑ "There is no doubt that between the 6th and 9th centuries Tengrism was the religion among the nomads of the steppes" Yazar András Róna-Tas, Hungarians and Europe in the early Middle Ages: an introduction to early Hungarian history, Yayıncı Central European University Press, 1999, ISBN 978-963-9116-48-1, p. 151].
4. ↑ Hungarians & Europe in the Early Middle Ages: An Introduction to Early... - András Róna-Tas.  |data-acceso= require |url= (Axuda)
5. ↑ Jean-Paul Roux, Die alttürkische Mythologie, p. 255
6. ↑ Saunders, Robert A. and Vlad Strukov (2010). Historical Dictionary of the Russian Federation. Lanham, MD: Scarecrow Press. pp. 412–13. ISBN 978-0-81085475-8. 
7. ↑ Mehmet Eröz (10 de marzo de 2010). Eski Türk dini (gök tanrı inancı) ve Alevîlik-Bektaşilik.  |data-acceso= require |url= (Axuda)
8. ↑ Fodor István, A magyarok ősi vallásáról (About the old religion of the Hungarians) Arquivado 05 de maio de 2016 en Wayback Machine. Vallástudományi Tanulmányok. 6/2004, Budapest, p. 17–19