Aqua vitae

Aqua vitae (լատ․՝ կյանքի ջուր), էթիլային սպիրտի ջրային լուծույթի միջնադարյան եվրոպական անվանումը, որը ստացվել է գինու, գարեջրի, էլի կամ խմորման այլ արգասիքների թորման մեթոդով թորման կաթսայում: Տերմինը ներմուծվել է իսպանացի բժիշկ և ալքիմիկոս Արնոլդ Վիլանովացու կողմից (մոտ 1240-1311 թվականներ)^[1], որն օգտագործում էր aqua vitae-ն որպես դեղամիջոց^[2], սակայն ըստ այլ տարբերակների՝ հեղուկի անվանումը տրվել է խաչակրաց արշավանքներին մասնակցած վանականների կողմից, որոնք իմացել էին ալկոհոլի թորման եղանակը արաբներից^[3]: Միջնադարյան վանական միաբանությունները պատրաստում էին aqua vitae-ն մացերացիայի մեթոդով (բուսական հումքի սառը թրջում թորվածքի մեջ):

14-15-րդ դարերում Իտալիայում aqua vitae-ն հայտնվում է վաճառքում և օգտագործվում է օղիների և լիկյորների պատրաստման համար^[2]: 16-րդ դարի սկզբին Շոտլանդիայում վիսկիի արտադրության մենաշնորհը ստացավ Էդինբուրգի վիրաբույժների և վարսավիրների գիլդիան, իսկ հետո 1579 թվականին խորհրդարանն արգելել է aqua vitae-ի արտադրությունը գյուղացիներին և ոչ ազնվական ծագում ունեցող անձանց, ինչը հանգեցրեց ապօրինի թրմօղու արտադրության ժամանակաշրջանի և aqua vitae-ի հիման վրա առաջացած վիսկիի հանրաճանաչության աճի^[4]:

Որոշ ալկոհոլային խմիչքներ, որոնք հիմնված են ալկոհոլի թորման վրա, ունեն համապատասխան անուն՝ աքվավիթ (սկանդ.), օկովիտա (ուկր․, լեհ.^[5]), ակավիտա (բել.), eau-de-vie (Ֆր.), Վիսկի (իրլ. uisce beathadh^[6]) և այլն, բայց զգալիորեն տարբերվում են սկզբնական հումքով, բաղադրիչներով և արտադրության եղանակով: Այսպիսով, Շոտլանդական Lindores Abbey դիստիլերիայում աքվա-վիտայի միջնադարյան բաղադրատոմսը վերստեղծելուց հետո՝ 2021 թվականին Սննդամթերքի եվրոպական հանձնաժողովին դիմում^[7] է ներկայացվել թորվածքների հիման վրա «Բուսաբանական սպիրտներ» (botanical spirits) ալկոհոլային խմիչքների նոր կատեգորիայի ստեղծման մասին՝ օգտագործելով մացերացիայի (թրմելու) մեթոդը, բայց առանց շաքարի օգտագործման:

1. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «dush» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
2. ↑ ^{2,0 2,1} Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «esbe» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
3. ↑ Тузмухамедов Э. Р. Виски: Путеводитель. — 5-е изд., перераб.. — М: ББПГ, 2011. — 384 с. — ISBN ISBN 978-5-93679-159-8
4. ↑ «History of Scotch Whisky». www.clubwhisky.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-03-04-ին. Վերցված է 2021-06-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
5. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «dal» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
6. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «bre-visk» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
7. ↑ «Lindores Abbey: колыбель виски». Simple Wine News (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021-06-11-ին. Վերցված է 2021-06-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)