Milito di Triadek Yari

Milito di Triadek Yari
Batalio di la Blanka monto (1620).
Konflikto:
Dato:	23ma di mayo 1618 til la 15ma di mayo 1648
Loko:	Europa, nome en la nuna Germania
Rezulto:	paco di Westfalia Kelka landi obtenas plusa teritorii
Militanti
Suedia Nederlandana republiko Francia Anglia Bohemia Dania-Norvegia Skotia Saxonia Palatenio Prusia Princio Transilvania Rusa imperio Otoman imperio	↔	Santa Romana imperio Katolika Ligo arkidukio Austria Bavaria Hispana imperio Hispana Italia Hispana Nederlando Polonia-Lituania khanio Krimea kozaki de Zaporozhia
Komanderi
Gustaf la 2ma Adolf † Louis la 13ma di Francia Charles la 1ma di Anglia ed altri	↔	Ferdinand la 2ma, Santa Romana imperiestro Ferdinand la 3ma, Santa Romana imperiestro Felipe 4ma di Hispania Maximilian la 1ma di Bavaria ed altri
Trupi/equipuri
50 mil Suedi 27 mil Dani 70 mil til 80 mil Franci 60 mil Nederlandani	↔	80 mil til 90 mil imperiala soldati 90 mil Hispani 20 500 Bavariani 20 mil Hungari e Kroati
Perdaji
110 mil qui luktis por Suedia 80 mil qui luktis por Francia 30 mil qui luktis por Dania 50 mil altri	↔	120 mil qui luktis por Santa Romana imperio 30 mil qui luktis por Bavaria 30 mil altri
Morti pro morbi: 700 mil til 1,35 milioni Civili mortinta: 3,5 til 6,5 milioni Totalo di mortinti: 4,5 til 8 milion

La milito di Triadek Yari esis milito eventinta en central Europa (nome la Santa Romana imperio) de 1618 til 1648, kun la partopreno di la maxim multa povoza landi Europana del epoko. Ca milito afektis la futuro di tota Europa dum la sequanta yarcenti^[1][2]

Malgre komence esir konflikto politikala-religiala inter regioni protestanta e katolika interne la Santa Romana imperio, la kreskanta interveno di Europana povi transformis ol en konflikto qua envolvis tota Europa, ne sempre por religiala motivi,^[3] exemple serchar nova poltikala stando, obtenar hegemonio en Europa, konfrontar konkurencanta povo, edc.

La milito di Triadek Yari finis kun tale nomizita "paco di Westfalia" e la "Paco di Pirenei", ed esis la kulmino di la rivaleso inter Francia e Habsburga teritorii (Hispana imperio e Santa Romana imperio) pri hegemonio en Europa. Ta rivaleso efektigus nova militi inter Europana povi dum la sequanta yari.

La precipua karakterizivo di ca milito, kande uzesis granda quanto di mercenaria trupi, esis la granda devastado di multa vilaji ed altra loki, qui spoliesis da armei qui bezonis provizuri. Famino ed infektiva morbi decimacis la civila habitantaro di Germana stati, ed anke afektis Nederlandana republiko ed Italia, min grave. Ol ank efektigis la bankroto di la landi qui partoprenis ol. Malgre ke la milito duris dum 30 yari, la konflikti qui originis ol duris sensolva dum multa yari.^[4]

Dum la milito, la habitantaro di Santa Romana imperio diminutis per 30 %.^[5] Che Brandeburg ol diminutis per 50 %, e mem per 2/3 en altra regioni. La maskula habitantaro di Germania diminutis per 50%. En Chekia la habitantaro diminutis per 1/3 pro la milito, famino, morbi e deporto di protestanti. Dum la milito Sueda armeo destruktis 2000 kasteli, 18.000 vilaji e 1500 vilajeti en Germania.^[6][7][8][9]

1. ↑ The Thirty-Years-War - URL vidita ye 24ma di mayo 2008. 
2. ↑ ::The Thirty Years War 1621 to 1626: - URL vidita ye 22ma di mayo 2008.  (Angla).
3. ↑ Thirty Years' War - URL vidita ye 24ma di mayo 2008.  (Angla)
4. ↑ Avoiding a Thirty Years War - Autoro: Richard W. Rahn. Publikigita da The Washington Post. Dato di publikigo: 21ma di decembro 2006. Idiomo: Angla.
5. ↑ The Thirty Years War (1618-48) - URL vidita ye 24ma di mayo 2008. 
6. ↑ Germany  — The Thirty Years' War  — The Peace of Westphalia - URL vidita ye 24ma di mayo 2008. 
7. ↑ The social and economic impact of the Thirty Year's War -
8. ↑ The Thirty Years' War  — Czech Republic - Publikigita da www.czech.cz. 
9. ↑ Historical/Cultural Timeline — 1600s - URL vidita ye 24ma di mayo 2008.