Sulfur

Ensampel a	Elven gymyk, chalcophile element
Klass	dialkenyow liesatomek, dialkan, bagas 16
Dydhyas diskudhans	1777
Niver atomek	16
Aray an elektrons	[Ne] 3s² 3p⁴, 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁴
Elektronegedhegedh	2.58
Studh oksidyans	−2, −1, 1, 2, 3, 4, 5, 6
Rann a	period 3, bagas 16
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gemyk ew sulfur, niver 16 e'n Vosen Beriodek. Y arwodh gemyk ew S. An hanow a dheu dhort an ger Sanskrit sulvere po'n ger Latin sulfurium, henwyn koth rag sulfur. Drefen bos aswonys sulfur mar hir, ema hanow rag sulfur en ogas dhe bub yeth dres an bes, [ekara brimstone en Sowsnek (loskven e'n Kernewek), rikki en Fynnek hag iwo en Nihonek.

Ema sulfur en kolon an Norvys, a-dro dhe 5%. Ema dhe Io, loor Yow, lies menedh tan hag a hweja sulfur dres y enep. Pur bosek o sulfur en istori a-varr an Norvys. Thera othem dhe gorr-organedhow, ow triga ryb fenestri hidro-tesel e'n downvor, a gesstoffow sulfur pekara hidrojen sulfid (H₂S). Dasoberoryon yntra hidrojen sulfid, ammonya ha molekulednow sempel karbon a wra efander a drenkednow amino.

Essensek ew sulfur dhe organedhow bew, en arbednek dhe'n korf denel gen y vos radn a'n drenken amino methionin, pur essensek e'gan rewl voos. Nag ew an elven sulfur wenonek, bes lies kesstoff sulfur ew gwenonek, pekara sulfur dioksid (SO₂) ha hidrojen sulfid. Usys veu kesstoffow sulfur e'n termyn ew passyes avel medhegneth, pekara brimstone and treacle rag drog torr. Ema atomow sulfur en nebes medhegnethow pekara penicillin. Kawsys ew halitosis, drok anal, gen teyr molekulen sulfur, hidrojen sulfid, methyl mercaptan (CH₃SH) ha dimethyl sulfid ((CH₃)₂S).

Kesradn veu sulfur a dan grek (Greek fire), usys gen an Emperoureth Besontin. Leverys ew dell alja leski war ben an mor, ha tewlys veu ort gorholyon eskerens. Sulfur ew kesradn polter godn ewedh, ha gass mostard (Sowsnek - mustard gas) dhort Kensa Bresel an Bes. Gwres ew mencyon a sulfur pymthekgweyth e'n Bibel, ow komprehendya an hwedhel a Sodom ha Gomorrah. E hwer sulfur en naturel ogas dhe venedhyow tan (dres 50,000 a dus a oberi en balyow sulfur war Mt Etna e'n 19ves kansvledhen). Ema lies moon sulfur, pyrite (po poder e'n Kernewek) ew horn sulfid, galena ew plobm sulfid, cinnabar (po vermeyl e'n Kernewek) ew merkuri sulfid. Sulfatow kebmyn ew anhydrit ha gypsum (kalciom sulfat) hag epsomit (magnesiom sulfat).

Askorrys ew 50 milvil tonnas a sulfur pub bledhen. Pur bosek ew dhe'n diwysyans kemyk. Ev ew devnydh kriv trenken sulfurik, usys woja hedna dhe wul godeylyow, tardhoryon, paynt ha fybrow gwres. Usys ew ewedh dhe dhyghtya glus gwedhyn (vulcanize rubber) - diskudhys gen Charles Goodyear, rag gul kestevyn gorth-gossen ha teudhoryon. Leski glow hag oyl a wra livra sulfur dioksid dhe ayrgylgh, hag a wra kawsya glaw trenk.

Poos atomek sulfur ew 32.07. Y boynt teudhi ew 113°C ha'y boynt bryjyon ew 444°C. Y dhosedh ew 2.1kg an liter. Diolkan yw sulfur, hag ev a eksist en lies furv, an versyon orthorhombik melyn ew an moyha kebmyn.