Azteci

Azteci,^[1] seu Mexicani,^[2] fuerunt certae medii Mexici nationes ethnicae, praecipue quae lingua Navatlaca uti solebant, magnasque Mesoamericae partes a saeculo quarto decimo ad saeculum sextum decimum dominabantur. Aztec, [astekaʔ] enuntiatum, est verbum Navatlacum pro 'hominibus ex Aztlan',^[3] loco mythologico culturae saeculi quarti decimi, et deinde ut nomen ad definiendum populum Mexicanum ascitum. Saepe nomen Aztecus solum attingit ad populum Mexicanum urbis Temistitlanae (nunc locus Mexicopolis), in insula in Lacus Texcoco situm, qui se Mexica Tenochca vel Colhua-Mexica appellabant.

Nomen aliquando incolas binarum principalium civitatum urbanarum consociatarum Temistlitanae comprehendit, Acolhuas Texcoci et Tepanecos Tlacopani, qui una cum Mexicis Triplex Aztecorum Foedus constituerunt, societatem politicam quae regionem saepe Imperium Aztecum appellatam temperavit. In aliis argumentis, nomen Aztecus ad omnes varias civitates urbanas et earum incolas spectare potest, qui cum Mexicis, Acolhuis, Tepanecisque magnas eorum historiae ethnicae proprietatesque culturae partes communicaverunt, et qui saepe lingua Navatlaca pro lingua franca utebantur. Hoc sensu, nomen civilizationem describere potest cui erant permulta culturae exemplaria plurimis populis in Medio Mexico tempore postclassico exeunte habitantibus propria.

Valles Mexici a saeculo tertio decimo fuit nucleus civilizationis Aztecae: hoc loco urbs Temistitlana, caput Triplicis Aztecorum Foederis, super parvas insulas in Lacu Texcoco elevatas aedificata est. Foedus Triplex imperium tributarium deinde instituit, suam dicionem publicam procul a Valle Mexici extendens, aliasque civitates urbanas per Mesoamericam vincens. Fastigium culturae Aztecae copiosos multiplicesque mores mythologicos et religiosos habuit, cum singularibus architecturae et artis perfectionibus. Anno 1521, Ferdinandus Cortesius, cum magno numero sociorum vernaculorum Navatlace utentibus, Temistitlanam devicit et Triplex Aztecorum Foedus superavit, Hueyi Tlatoani Mutezuma II duce. Postea, conquisitatores Mexicopolim deductionem novam in loco profligati capitis Azteci condiderunt, unde deductionem Mediae Americae gesserunt.

Notae sunt cultura et historia Aztecae ex indiciis archaeologicis in cavis inventis, sicut celebratissima Maioris Templi Mexicopolis cava; item ex codicibus vernaculae chartae corticalis; item ex relationibus a spectatoribus inter conquisitatores Hispanicos sicut Ferdinandum Cortesium et Bernal Díaz del Castillo scriptis; item praecipue ex expositionibus culturae et historiae Aztecarum a litteratis clericis Hispanicis et Aztecis linguis Hispanica et Navatlaca saeculis sexto decimo et septimo decimo scriptis, sicut Codex Florentinus, manuscriptum illustre a Bernardino de Sahagún monacho Ordinum Franciscanorum, compositum, auctoribus Aztecis vernaculis adiuvantibus.