Back Nice Afrikaans Nizza ALS ኒስ Amharic Niza AN نيس Arabic نيس ARZ Niza AST Nitsa Azerbaijani نیس AZB Ницца Bashkir
| Nizza | |||
|---|---|---|---|
 Franza | |||
 | |||
| |||
| Amministrazzjoni | |||
| Stat sovran | Franza | ||
| Administrative territorial entity of France | Franza Metropolitana | ||
| Region of France | Provence-Alpes-Côte d'Azur | ||
| Dipartimenti ta' Franza | Alpes-Maritimes | ||
| Kap tal-Gvern |
Christian Estrosi (mul)  | ||
| Isem uffiċjali | Nice | ||
| Ismijiet oriġinali |
Nice Niça | ||
| Kodiċi postali |
06000, 06200, 06100u 06300 | ||
| Ġeografija | |||
| Koordinati | 43°42′07″N 7°16′06″E / 43.7019°N 7.2683°EKoordinati: 43°42′07″N 7°16′06″E / 43.7019°N 7.2683°E | ||
  Nizza Nizza (France) | |||
 u  | |||
| Superfiċjenti | 71.92 kilometru kwadru | ||
| Għoli | 0 m, 520 mu 15 m | ||
| Fruntieri ma' |
Aspremont (mul) , Cantaron (mul) , Colomars (mul) , Èze (mul) , Falicon (mul) , Gattières (mul) , La Gaude (mul) , Saint-André-de-la-Roche (mul) , Saint-Jeannet (mul) , Saint-Laurent-du-Var (mul) , Tourrette-Levens (mul) , La Trinité (mul) u Villefranche-sur-Mer (mul) | ||
| Demografija | |||
| Popolazzjoni | 353,701 abitanti (1 Jannar 2022) | ||
| Informazzjoni oħra | |||
| Kodiċi tat-telefon |
493 | ||
| Żona tal-Ħin | Ħin tal-Ewropa Ċentrali, UTC+1u UTC+2 | ||
| bliet ġemellati | Sorrento, Cartagena de Indias, Libreville, Saint-Denis, Netanya, Nuremberg, Papeete, Venezja, Manila, Gdańsk, Hangzhou, Cape Town, Cuneo, Rio de Janeiro, Nouméa, Alicante, Santa Cruz de Tenerife, Thessaloniki, Edinburgu, Yalta, La Maddalena, Szeged, Kamakura, Yerevan, San Pietruburgu, Brisbaneu Noci | ||
| nice.fr | |||
Nizza (pronunzjata: [ˈnittsa]; bil-Franċiż: Nice; pronunzja bil-Franċiż: [nis]; bid-djalett ta' Nizza u tal-Liguria: Nissa; bil-Grieg Antik: Νίκαια; bil-Latin: Nicaea) hija l-prefettura tad-dipartiment tal-Alpes-Maritimes fi Franza. L-agglomerazzjoni ta' Nizza hija estiża ferm lil hinn mil-limiti tal-belt amministrattiva, b'popolazzjoni ta' kważi miljun ruħ f'erja ta' 744 km2 (287 mil kwadru).[1][2] Nizza tinsab fir-Rivjera Franċiża, il-kosta tax-Xlokk ta' Franza mal-Baħar Mediterran, taħt l-Alpi Franċiżi. Nizza hija t-tieni l-ikbar belt fi Franza mal-kosta Mediterranja u t-tieni l-ikbar belt fir-reġjun ta' Provence-Alpes-Côte d'Azur wara Marsilja. Nizza hija madwar 13-il kilometru (tmien mili) mill-Prinċipat ta' Monaco u 30 kilometru (19-il mil) mill-fruntiera bejn Franza u l-Italja. L-ajruport ta' Nizza jservi bħala punt ta' kollegament għar-reġjun kollu.
Il-belt hija mlaqqma Nice la Belle (Nissa La Bella bin-Niçard), li tfisser "Nizza s-Sabiħa" u li huwa wkoll it-titlu tal-innu mhux uffiċjali ta' Nizza, miktub minn Menica Rondelly fl-1912. Iż-żona ta' Nizza moderna tinkludi is-sit ta' Terra Amata, li huwa sit arkeoloġiku li juri evidenza tal-użu bikri ħafna tan-nar 380,000 sena ilu. Għall-ħabta tat-350 Q.K., il-Griegi ta' Marsilja stabbilew insedjament permanenti u sejħulu Νίκαια, Nikaia, f'ġieħ Nike, l-alla femminili tar-rebħa.[3] Matul is-snin, ir-riedni tal-belt għaddew minn id għall-oħra bosta drabi. Il-pożizzjoni strateġika u l-port tagħha kkontribwew għall-qawwa marittima tagħha. Mill-1388 kienet dominju tal-familja Savoia, imbagħad saret parti mill-Ewwel Repubblika Franċiża bejn l-1792 u l-1815, meta reġgħet lura fir-Renju ta' Piemonte-Sardenja, il-predeċessur ġuridiku tar-Renju tal-Italja, sal-annessjoni mill-ġdid minn Franza fl-1860.
L-ambjent naturali taż-żona ta' Nizza u l-klima Mediterranja miti tagħha attiraw l-attenzjoni tal-Ingliżi tal-klassijiet għoljin fit-tieni nofs tas-seklu 18, meta għadd dejjem ikbar ta' familji aristokratiċi bdew iqattgħu x-xtiewi tagħhom hemmhekk. Fl-1931, wara r-rinnovazzjoni tal-mogħdija prinċipali tal-belt mal-baħar, il-Promenade des Anglais ("Mogħdija tal-Ingliżi"), ġiet inawgurata mill-Prinċep Arthur, id-Duka ta' Connaught; l-isem ingħata minħabba l-viżitaturi li kienu jżuru l-lokalità.[4] Fosthom kien hemm ir-Reġina Vitorja flimkien ma' binha Dwardu VII li qattgħu x-xtiewi hemmhekk, kif ukoll Henry Cavendish, li twieled f'Nizza, li skopra l-idroġenu.
L-arja nadifa u d-dawl bati attiraw b'mod partikolari lill-pitturi notevoli, fosthom Marc Chagall, Henri Matisse, Niki de Saint Phalle u Arman. Ix-xogħol tagħhom jitfakkar f'bosta mużewijiet tal-belt, inkluż il-Musée Marc Chagall, il-Musée Matisse u l-Musée des Beaux-Arts.[5] Il-kittieba internazzjonali wkoll ġew attirati u ispirati mill-belt. Frank Harris kiteb diversi kotba, inkluż l-awtobijografija tiegħu My Life and Loves (Ħajti u n-Namriet Tiegħi) f'Nizza. Friedrich Nietzsche qatta' sitt xtiewi konsekuttivi f'Nizza, u kiteb Thus Spoke Zarathustra (Imbagħad Tkellmet Zarathustra) hawnhekk. Barra minn hekk, il-kittieb Russu Anton Chekhov temm id-dramm tiegħu Three Sisters (Tliet Aħwa Nisa) meta kien jgħix f'Nizza.
Nizza kienet tappella wkoll għar-Russi tal-klassijiet għoljin. Il-Prinċep Nicholas Alexandrovich, l-eredi apparenti għar-Russja Imperjali, miet f'Nizza u kien patrun taċ-Ċimiterju Ortodoss Russu f'Nizza, fejn indifnet il-Prinċipessa Catherine Dolgorukova, il-mara tal-Ksar Alessandru II tar-Russja. Midfuna hemmhekk ukoll hemm il-Ġeneral Dmitry Shcherbachev u l-Ġeneral Nikolai Yudenich, il-mexxejja tal-Moviment Abjad kontra l-Komuniżmu.
Fost dawk li ndifnu fiċ-Cimetière du Château nsibu l-ġojjellier famuż Alfred Van Cleef, Emil Jellinek-Mercedes, il-fundatur tal-kumpanija tal-karozzi Mercedes, ir-reġista tal-films Louis Feuillade, il-poeta Agathe-Sophie Sasserno, iż-żeffiena Carolina Otero, il-ħallieq tal-comics Asterix René Goscinny, l-awtur ta' The Phantom of the Opera Gaston Leroux, il-Prim Ministru Franċiż Léon Gambetta, u l-ewwel President tal-Qorti Internazzjonali tal-Ġustizzja José Gustavo Guerrero.
Minħabba l-importanza storika tagħha bħala belt turistika fix-xitwa għall-aristokrazija Ewropea u t-taħlita ta' kulturi fil-belt li rriżultat minnha, fl-2021 il-belt ġiet iddikjarata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2021.[6][7] Il-belt għandha t-tieni l-ikbar ammont ta' postijiet fil-lukandi fil-pajjiż[8], u hija t-tieni l-iżjed metropoli li jżuruha nies fi Franza Metropolitana, bi kważi erba' miljun turista kull sena.[9] Hija wkoll it-tielet ajruport bl-iżjed traffiku fi Franza, wara ż-żewġ ajruporti prinċipali ta' Pariġi.[10] Nizza hija l-belt kapitali storika tal-Kontea ta' Nizza (bil-Franċiż: Comté de Nice, bin-Niçard: Countèa de Nissa).[11]
- ^ "Comparateur de territoires − Aire d'attraction des villes 2020 de Nice (017) | Insee". www.insee.fr. Miġbur 2023-05-21.
- ^ "Demografija ta' Nizza" (PDF). Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-02-07. Miġbur 2023-05-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Ruggiero, Alain, ed. (2006). Nouvelle histoire de Nice. Toulouse: Privat. pp. 17–18. ISBN 978-2-7089-8335-9.
- ^ Alain Ruggiero, op. cit., p. 137.
- ^ "Nice, France travel. Comprehensive guide to Nice". web.archive.org. 2011-04-17. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-04-17. Miġbur 2023-05-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ https://www.facebook.com/FRANCE24.English (2021-07-27). "Southern French city of Nice earns UNESCO world heritage status". France 24 (bl-Ingliż). Miġbur 2023-05-21.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Nice, Winter Resort Town of the Riviera". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-05-21.
- ^ "Communauté d'Agglomération Nice Côte d'Azur - Entreprendre". web.archive.org. 2009-02-24. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-02-24. Miġbur 2023-05-21.
- ^ "Nice.Tourisme - Les chiffres cles du tourisme". web.archive.org. 2007-12-17. Arkivjat mill-oriġinal fl-2007-12-17. Miġbur 2023-05-21.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Ajruporti" (PDF). web.archive.org. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2012-02-29.
- ^ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Nice". Encyclopædia Britannica. Vol. 19 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 646–647.