Polonja

Repubblika tal-Polonja Rzeczpospolita Polska
Innu nazzjonali: Mazurek Dąbrowskiego (Dąbrowski's Mazurka)
Pożizzjoni tal-Polonja (aħdar skur) – fi ħdan l-Unjoni Ewropea (aħdar ċar) fil-kontinent Ewropew (griż skur)
Belt kapitali (u l-ikbar belt)		Varsavja [1][2]) 52°13′N 21°02′E / 52.217°N 21.033°E / 52.217; 21.033
Lingwi uffiċjali		Pollak
Gruppi etniċi		Pollakki
Gvern		Repubblika parlamentari
-	President	Andrzej Duda
-	Prim Ministru	Donald Tusk
Formazzjoni
-	Kristjanizzazzjoni tal-Polonja	14 ta' April 966
-	Renju tal-Polonja	18 ta' April 1025
-	Konfederazzjoni Pollakko-Litwana	1 ta' Lulju 1569
-	Partizzjoni tal-Polonja	24 ta' Ottubru 1795
-	Dukat ta' Varsavja	22 ta' Lulju 1807
-	Ir-Renju tal-Kungress	9 ta' Ġunju 1815
-	Rikostituzzjoni tal-Polonja	11 ta' Novembru 1918
-	Invażjoni tal-Polonja, It-Tieni Gwerra Dinjija	1 ta' Settembru 1939
-	Polonja Komunista	8 ta' April 1945
-	Repubblika tal-Polonja	13 ta' Settembru 1989
-	Sħubija fl-Unjoni Ewropea	1 ta' Mejju 2004
Sħubija fl-UE		1 ta' Mejju 2004
Erja
-	Total	312,696[1][2] km2 (70) 120,696.41 mil kwadru
-	Ilma (%)	3.07
-	Densità	123/km2 (90) 319.9/mili kwadri
PGD (PSX)		stima tal-2012
-	Total	$265.911 biljun[3]
-	Per capita	$21,000[3]
PGD (nominali)		stima tal-2012
-	Total	$513.821 biljun[3]
-	Per capita	$13,540[3]
IŻU (2013)		0.813[4] (għoli ħafna) (39)
Valuta		Złoty (PLN)
Żona tal-ħin		CET (UTC+1)
Kodiċi telefoniku		48
TLD tal-internet		.pl

Il-Polonja, magħrufa uffiċjalment bħala r-Repubblika tal-Polonja (Rzeczpospolita Polska), hi pajjiż fl-Ewropa Ċentrali. ^[5][6] Il-pajjiż imiss mal-Ġermanja fil-Punent; ir-Repubblika Ċeka u s-Slovakkja fin-Nofsinhar; l-Ukrajna, il-Bjelorussja u l-Litwanja fuq il-Lvant; u l-Baħar Baltiku u l-Oblast ta' Królewiec. fit-Tramuntana. Il-Polonja, b'żona territorjali ta' 312,696 kilometru kwadru^[7][8] (120,726 mi kwd), hi d-70 (2013) l-ikbar pajjiż fid-dinja u d-9 wieħed fl-Ewropa. B'popolazzjoni ta' 38 miljun ruħ, dan il-pajjiż hu l-34 pajjiż l-aktar popolat fid-dinja^[9] u fost l-aktar wieħed mill-membri tal-Unjoni Ewropea.

Il-Polonja huwa stat unitarju, magħmul minn sittax-il provinċja li jissejħu województwo bl-ilsien Pollakk. Varsavja hi l-belt kapitali tal-Polonja u tinsab fil-provinċja ta' Mazowieckie. Il-Polonja hi wkoll membru tal-Unjoni Ewropea, tan-NATO, tan-Nazzjonijiet Uniti, tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, u tal-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Kummerċjali (OECD).

Il-Polonja hija maqsuma f'sittax-il Voivodship u hija l-ħames l-aktar stat membru popolat tal-Unjoni Ewropea (UE), b'aktar minn 38 miljun ruħ, u s-seba' l-akbar pajjiż fl-UE, b'erja magħquda ta' 312,696 km² (120,733 mi) . Pjazza). Hija tinfirex mill-Baħar Baltiku fit-tramuntana sas-Sudetes u l-Karpazji fin-nofsinhar, u tmiss ma' seba' pajjiżi. It-territorju huwa kkaratterizzat minn pajsaġġ varjat, ekosistemi diversi u klima tranżizzjonali moderata. Il-kapitali u l-akbar belt hija Varsavja; Bliet ewlenin oħra huma Kraków, Wroclaw, Łódź, Poznań u Gdansk.

Il-bnedmin ilhom preżenti fuq il-ħamrija Pollakka sa mill-Paleolitiku t'isfel, b'sedjament kontinwu minn tmiem l-Aħħar Perjodu Glaċjali aktar minn 12,000 sena ilu. Kulturalment differenti matul l-Antikità Tard, fil-perjodu medjevali bikri r-reġjun kien abitat mill-Pollakki tribali li taw isimha lill-Polonja. Il-proċess tat-twaqqif ta' stat ikkoinċida mal-konverżjoni ta' ħakkiem pagan tal-Pollakki għall-Kristjaneżmu, taħt l-awspiċi tal-Knisja Kattolika Rumana fl-966. L-espansjoni territorjali sussegwenti wasslet għall-ħolqien tar-Renju tal-Polonja fl-1025. F'nofs l-14. seklu, il-Polonja saret qawwa Ewropea ewlenija u bdiet tintegra gradwalment mal-Litwanja, u rriżultat fil-formazzjoni tal-Commonwealth Pollakka-Litwanja fl-1569. Għas-sentejn ta' wara, il-Commonwealth kienet waħda mill-potenzi l-kbar tal-Ewropa, rregolata b’mod eċċezzjonali. sistema politika liberali li adottat l-ewwel kostituzzjoni moderna tal-Ewropa fl-1791.

Bit-tmiem tar-Rinaxximent u ż-Żmien tad-Deheb Pollakk prosperu fl-aħħar tas-seklu 16, il-Polonja-Litwanja ddgħajfet minn taqlib soċjali u politiku li wassal għall-qsim tagħha minn stati ġirien fl-aħħar tas-seklu 18. Il-Polonja reġgħet kisbet l-indipendenza tagħha fi tmiem l-Ewwel Gwerra Dinjija bit-twaqqif tat-Tieni Repubblika Pollakka. F'Settembru 1939, l-invażjoni tal-Polonja mill-Ġermanja u l-Unjoni Sovjetika mmarkat il-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija, li rriżultat fl-Olokawst u miljuni ta 'vittmi Pollakki. Imġiegħla tidħol fil-Blokk tal-Lvant matul il-Gwerra Bierda globali, ir-Repubblika Popolari tal-Polonja kienet waħda mill-firmatarji fundaturi tal-Patt ta' Varsavja. Permezz taż-żieda u l-kontribuzzjonijiet tal-moviment Solidarjetà, il-gvern komunista ġie xolt u l-Polonja ġiet stabbilita mill-ġdid bħala stat demokratiku fl-1989.

Il-Polonja hija repubblika parlamentari unitarja, bil-leġiżlatura bikamerali tagħha tinkludi s-Sejm u s-Senat. Il-pajjiż huwa meqjus bħala qawwa medja, b'ekonomija tas-suq żviluppata u bi dħul għoli li hija s-sitt l-akbar fl-UE skont il-PGD nominali u l-ħames l-akbar skont il-PGD (PPP). Il-Polonja tgawdi minn livell għoli ħafna ta' għajxien, sigurtà u libertà ekonomika, kif ukoll edukazzjoni universitarja b'xejn u kura tas-saħħa universali. Il-pajjiż għandu 17-il sit tal-Wirt Dinji tal-UNESCO, li 15 minnhom huma kulturali. Il-Polonja hija stat membru fundatur tan-Nazzjonijiet Uniti u membru tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, l-OECD, in-NATO u l-Unjoni Ewropea (inkluża ż-Żona Schengen).

1. ^ Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [1]
2. ^ Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [2]
3. ^ ^{a b ċ d} International Monetary Fund (ed.). "Polonja". Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
4. ^ United Nations, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf |aċċessdata= injorat (għajnuna)
5. ^ "Archive copy" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2009-12-22. Miġbur 2009-11-05.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)
6. ^ "Archive copy". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2019-08-18. Miġbur 2009-11-05.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)
7. ^ Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [3]
8. ^ Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [4]
9. ^ NationMaster.com 2003–2007, Polonja, Fatti u figuri