Sparta (Antike)

Sparta (F.Sg.) (Ooltgreeksch (Attisch) Σπάρτη Spártē (neegreeksche Utspraak: Spárti), in’n olen doorschen Dialekt: Σπάρτα Spártā; to de Tieden vun de Klassik ok fökener „Λακεδαίμων“ Lakedaimōn), weer in de Antike Hööftstadt vun dat Land Lakonien up den Peloponnes un vun den Staat mit sülbigen Naam. De Stadt lä up de lesten Utlöpers vun de Taygetos-Bargen nich wiet af vun dat rechte Öwer vun den Stroom Eurotas, just in de Gemarken, wo de Beeken Önos un, na Süden to, Knakion un Tiasa dor toströömt sünd. Sparta sett sik tohopen ut verscheden wietlöftigen Quartieren mit allerhand Gaarns dor in. Allens tosamen weern dat woll negen Kilometers, wenn een dor ümto lopen wull. In de grote Tiet vun de Stadt (üm 600 v. Chr. rüm) hefft woll bi 40.000 oder 50.000 Inwahners in de Stadt leevt. Toeerst hett de Stadt keen Muern harrt. Jem ehr Börgers schullen as en Muer för Sparta denen. Eerst ünner den Tyrannen Nabis is en Muer anleggt wurrn, man dat duer nich lang, denn hett de Bund vun Achaia düsse Muern tweimaakt. Man de Römers hefft denn later de Muer wedder upboen laten un noch in dat Riek vun Byzanz is dor an boot wurrn.

Sparta hett an un for sik keen Akropolis up to wiesen harrt. Man en vun de Bargen in de Stadt hett doch düssen Naam dragen. Up sien Topp stünnen de Athene Chalkioikos ehr Tempel un noch anners wecke. De Quartieren vun de Stadt heten Komen. Vun all Komen schall Pitana in’n Noordoosten dat schöönste ween hebben. Hier weer de Agora mit de Bowarken, wo de Gerusia un de Ephoren sik versammeln döen. Fudderhen stünn dor de persische Hall, de vun de Büüt ut de Perserkriegen boot wurrn is un dat grote Theater, dat mit witten Marmor överkleedt weer un wo dat hüdigendags noch Resten vun to sehn gifft. In’n Westen vun de Stadt, an de Straten na Messene geev dat noch annere Plätz: Dor fünn sik de Dromos-Platz mit twee Gymnasions un de Platanistas-Platz, wo Platanen an plant weern un wo de Jungkeerls dat Rangeln öövt hefft. Bavenhen geev dat noch en ganzen Bulten annere Tempels un Monumenten, de bi Pausanias nömmt weert, wo een aver hüdigendags nich mehr weert, wo se legen hefft.

Resten vun ole Bäder finnt sik noordwestlich un süüdööstlich vun’t Theater. Ok vun ene ole Brugge över den Eurotas-Stroom an de hüdige Straten na Argos un Tegea is noch wat to sehn. As de Bargfestung un Residenzstadt Mystras in dat Johr 1249 vun Krüüzfohrers in’n Westen vun Sparta anleggt wurrn is, is Sparta wööst wurrn.