Het toponiem wold(e) of woud(e) is afgeleid van het Oudnederlandse woord walt, Middelnederlands wout, wat 'uitgestrekt, ongeëxploiteerd bos' zou betekenen.[1] Andere auteurs gaan uit van de oorspronkelijke betekenis 'moerasbos, zompig bos' of juist een 'oerbos' met zware bomen.[2][3] Volgens de taalkundige Maurits Gysseling zou het om 'zompig bos inzonderheid in het zeekleigebied' gaan.[4] Een oudere vorm is het Germaanse *walþuz, 'woud, wildernis, heide', afgeleid van de Indo-Europese stam *u̯el- 'haar, wol, gras, aar, bos',[1][5] dat ook in Engeland en Duitsland is terug te vinden in de toponiemen wolds en weald resp. Wald. In Nederland zijn de verschillende varianten van het toponiem hoofdzakelijk ontstaan in vochtige, dichtbegroeide veen- en kleigebieden op het moment dat deze in cultuur werden gebracht.[1]
Met woud wordt in alle Germaanse taalfasen onontgonnen gebied of wildernis zonder menselijke activiteit aangeduid, zodat dit vermoedelijk de oorspronkelijke betekenis is. Dit in tegenstelling tot bossen die met loo, holt of wido of widu, zoals in Onstwedde, werden aangeduid. In Nederland bevonden deze onontgonnen bossen zich vooral op veen of klei, bijvoorbeeld aan de randen van de vochtige veengebieden tussen de rivierlopen van de Rijndelta, maar ook op de nattere zandgronden.
De varianten -wold, -wolde, -woold en -woolde komen voor in het noordoosten van Nederland, de varianten -woud en -woude in Friesland en het westen van Nederland. In officieel Friestalige plaatsnamen, zoals Earnewâld en Feanwâlden, komen de varianten -wâld en -wâlden voor.
- ↑ a b c M. Philippa et al., Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, Amsterdam 2003-2009, trefwoord woud (uitgestrekt ongeëxploiteerd bos)
- ↑ G. van Berkel & K. Samplonius , Nederlandse plaatsnamen verklaard (2018), trefwoord woud.
- ↑ Karel F. Gildemacher, Friese Plaatsnamen: Alle steden, dorpen en gehuchten (2007), trefwoord wald.
- ↑ Maurits Gysseling, Toponymisch Woordenboek van België, Nederland, Luxemburg, Noord-Frankrijk en West-Duitsland (vóór 1226), 1960
- ↑ Althochdeutsches Wörterbuch. Gearchiveerd op 26 februari 2024.