Complottheorie

Desinformatie

Vormen en soorten broodjeaapverhaal · canard · clickbait · complottheorie · deepfake · demonisering · framing · hoax · nepnieuws · propaganda Consequenties en uitkomsten factchecking · International Fact-Checking Network · internetcensuur · media-educatie · Verordening digitale diensten · Vereniging voor Wetenschapsjournalistiek en -communicatie Nederland Portaal   Media

Een complottheorie, complotmythe of samenzweringstheorie is het geloof of de overtuiging dat een meestal belangrijk geachte gebeurtenis, ontwikkeling of toestand op bijvoorbeeld sociaal, politiek of economisch gebied, kan worden toegeschreven aan een samenzwering (complot). Veelal zou een machtige en boosaardige geheime groepering centraal staan in het complot.^[1][2] Iemand die een complottheorie aanhangt wordt een complotdenker genoemd.^[3]

Het woord 'complottheorie' is in de jaren '60 bedacht door de CIA. De CIA communiceerde aan de pers dat degenen die geloofden dat de moord op president John F. Kennedy niet was verlopen volgens de officiële versie (waarbij Lee Harvey Oswald als dader werd aangemerkt), te beschouwen waren als 'complotdenkers'.^[bron?]

Complottheorieën kunnen kloppen, of kunnen zijn gebaseerd op verkeerde vooronderstellingen en daarom onjuist zijn. Een complottheorie kan ook een of meer kernen van waarheid bevatten en deels juist zijn. Complottheorieën worden onderscheiden van verifieerbare complotten. Als een complot bewezen juist is, is het niet langer een complottheorie. Meestal zijn complottheorieën echter noch (volledig) te bewijzen, noch falsifieerbaar.^[3]

Iets bespreken alsof het een complottheorie betreft kan ook als frame onderdeel zijn van een dispuut, een techniek die al werd toegepast door grote farmaceutische bedrijven om de geloofwaardigheid van legitieme aantijgingen te ondermijnen door te schijn te wekken dat het gaat om een uit de lucht gegrepen Big Pharma-complottheorie.^[4]

1. ↑ Harambam, Jaron, Aupers, Stef (August 2021). From the unbelievable to the undeniable: Epistemological pluralism, or how conspiracy theorists legitimate their extraordinary truth claims. European Journal of Cultural Studies 24 (4): 990–1008 (SAGE Publications). ISSN: 1460-3551. DOI: 10.1177/1367549419886045.
2. ↑ Oxford English Dictionary (conspiracy theory): the theory that an event or phenomenon occurs as a result of a conspiracy between interested parties; spec. a belief that some covert but influential agency (typically political in motivation and oppressive in intent) is responsible for an unexplained event
3. ↑ ^{a b} Complotmythen zijn hardnekkig, ze leren herkennen is key Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS)
4. ↑ Novella, Steven, Demonizing 'Big Pharma'. Science-Based Medicine (22 april 2010).