Kaliber (instrument)

Een kaliber is een stuk gereedschap waarmee kan worden vastgesteld of de afmetingen van een voorwerp aan de gestelde eisen voldoen. Het bijbehorende werkwoord is kalibreren.

Bij de vervaardiging van producten is het bijna onmogelijk om de werkelijke maat precies gelijk te maken aan de nominale maat, de maat die op de werktekening staat ingeschreven. Hoe groot het verschil is hangt af van materiaal, gereedschap en vakmanschap. Een te grote afwijking vormt een probleem als werkstukken in elkaar moeten passen. Om afwijkingen binnen de perken te houden wordt de eis gesteld dat de afmetingen van een werkstuk binnen bepaalde grenzen liggen. Het verschil tussen de grootste en de kleinste grensmaat noemt men maattolerantie, of kortweg tolerantie. Hoe dichter de grootste en kleinste grensmaat bij elkaar liggen, des te kleiner de tolerantie. Een kleinere tolerantie betekent weliswaar grotere nauwkeurigheid, maar brengt hogere bewerkingskosten met zich mee. Voor werkstukken die in elkaar moeten passen worden de toleranties op elkaar afgestemd. Dat wordt passing genoemd.