Verlicht despotisme

Verlichte despotisme of verlicht absolutisme is een regeringsvorm uit de tweede helft van de achttiende eeuw die gehanteerd werd door vorsten die tijdens de Verlichting bereid waren om een aantal ideeën van deze beweging uit te voeren. De despoten hielden wel de macht in handen. Ze vonden dat ze deze macht nodig hadden om de staat goed te kunnen besturen, maar zij hielden meer rekening met de belangen van de bevolking dan andere koningen ("alles voor het volk, niets door het volk"). Verlichters werden aan de hoven van de vorsten in deze landen uitgenodigd. In twee Europese landen was er geen sprake van verlicht despotisme. In Frankrijk leidde de absolute macht van de Bourbons tot de Franse Revolutie en in het Verenigd Koninkrijk was de macht van de monarchie reeds in de zeventiende eeuw drastisch beperkt ten voordele van het parlement.

Het verlicht despotisme heeft zijn grootste betekenis gehad in Oostenrijk onder Maria Theresia en haar zoon en opvolger Jozef II, in Pruisen onder Frederik de Grote en in Rusland onder Catharina II.