In de chemie spreekt men van volumecontractie (volumevermindering), wanneer bij het mengen van verschillende vloeistoffen het volume van het mengsel kleiner is dan de som van de volumen van de afzonderlijke vloeistoffen. Het volumeverschil wordt excesvolume genoemd (
- ) en is bij een volumecontractie negatief.
Bij veel mengsels van vloeistoffen is de volumecontractie zeer klein of niet aanwezig.
De oorzaak van de volumecontractie is de vorming van bindingskrachten (ontstaan door waterstofbruggen) tussen de moleculen, waardoor deze een kleinere ruimte innemen.