Hettittane

Hettittane (òg kalla hittittane) var eit oldtidsfolk som snakka hettittisk, eit språk frå den anatoliske gruppa av dei indoeuropeiske språka. Dei grunnla eit kongedøme sentrert om Hattusa, nord i det sentrale Anatolia, på 1700-talet f.Kr. På 1300-talet f.Kr. var hettittarriket på sitt største. Det omfatta då heile det sentrale området i Anatolia, området nordvest i Syria, og så langt som Ugarit og øvre Mesopotamia. Etter 1180 f.Kr. delte riket seg opp i fleire mindre hettittiske bystatar, der nokre av dei eksisterte så lenge som til 700-talet f.Kr.

Hettittarriket vart av hettittane sjølv vanlegvis kalla for «Hattis land». Det fulle namnet var «Landet til byen Hattusa». Denne skildringa kunne gjelde heile riket, eller meir avgrensa til berre kjerneområdet, avhengig av samanhengen. Ordet «Hatti» er eigenleg eit akkadisk omgrep heller enn hettittisk; det har aldri falle i samsvar med hettittiske grammatikkreglar. Til trass for nytta av namnet «Hatti» oppfatta ikkje hettittane seg som hattianarar, som hadde vore busett i området fram til byrjinga år 2000 f.Kr. og snakka hattisk, som ikkje var indoeuropéisk. Hettittane kalla språket sitt Nesili (og i eit tilfelle Kanesili), ei adverbial form som tydde «i veremåte som (Ka)nesa», truleg atterspegla det ein stor del hettittisktalande folk i den gamle byen Kanesh (dagens tyrkiske by Kültepe). Mange moderne bynavn i Tyrkia vart først nedteikna under sitt hettittiske namn, slik som Sinop og Adana, noko som gjenspeglar nærleiken til Anatolia i tid og rom til oldtidsfortida si.

Sjølv om hettittane tilhøyrde bronsealderen, var dei forløparar til jernalderen og utvikla reiskapar og våpen av jarn så tidleg som 1300-talet f.Kr. Etterspurnaden deira etter jernvarer er teke vare på i korrespondanse med utanlandske herskarar. Hettittane var likevel ikkje dei første som framstilte gjenstandar av jarn, og i heile hettittarriket si historie var jarn så sjeldan at det berre vart nytta i smykke. Dei militære sigrane deira skuldast ikkje jarn – dei førte krig med våpen av bronse – men dugleiken deira til å framstille og bruke hestetrekte stridsvogner.^[1] Som handelsfolk tok dei med seg arva frå Sumer og spreidde mesopotamisk tenkesett rundt Middelhavet. Så då Moses førte folket sitt til «det lova landet», møtte dei eit folk, kanaanittane, som levde i ein mesopotamisk kultur.^[2]

1. ↑ Kate Santon: Arkeologi (s. 183), forlaget Spektrum, Oslo 2008, ISBN 978-82-7822-704-6
2. ↑ The Hittites