Insulin

Insulin (frå latin insula, 'øy') er eit polypeptid-hormon som vert laga av cellegrupper kalla dei langerhanske øyane i bukspyttkjertelen og vert utskilt til blodet avhengig av matinntak og blodsukkernivå. Insulin står sentralt i kroppen sin sukker-/karbohydrat-/glukose-metabolisme, og underskot på insulin fører til diabetes mellitus, såkalla sukkersjuke. For lite insulin ved diabetes gir høgt blodsukker – hyperglykemi – og for mykje insulin ved diabetesbehandling kan gi lågt blodsukker – hypoglykemi, såkalla føling. Insulin fungerer også som eit anabolt (vevsbyggjande) hormon i feitt- og protein-stoffskiftet. Mangel på insulin kan difor føra til tap av muskel- og feittvev, og vekttap er eit vanleg symptom på diabetes mellitus.

Humant insulin har den empiriske formelen C₂₅₄H₃₇₇N₆₅O₇₅S₆. Det består av 51 aminosyrer og er eit av dei minste proteina som er kjent; kortare protein vert vanlegvis kalla polypeptid. Storfeinsulin som først vart nytta i diabetesbehandling skil seg frå humant insulin berre i to aminosyrer, og svineinsulin som vart nytta fram til slutten på 1980-talet er ulikt i ei einskilt aminosyre. Fiskeinsulin er også tilstrekkeleg likt humant insulin til å vera effektivt hos menneske. Styrken av verknaden på karbohydratmetabolismen varierer eindel blant dei ulike typane insulin.

Insulin vert brukt i behandlinga av visse typar diabetes mellitus. Pasientar med type 1 diabetes er avhengige av å få tilført insulin ved injeksjonar fleire gonger dagleg på grunn av total mangel på eigenprodusert insulin. Pasientar med type 2 diabetes har enten for liten insulinproduksjon eller dei har ulike grader av insulinresistens, og i ein del tilfelle vert insulin brukt i behandlinga av desse når anna medisinering og diett ikkje er nok til å regulera blodsukkeret. Bruken av insulin i behandlinga av type 2 diabetes har auka i dei seinare åra, ikkje minst fordi gjennomsnittleg debutalder for denne sjukdommen vert stadig lægre.