Narkotika

Narkotika^[a] er eit juridisk fellesnamn for illegale rusmiddel, også kjent som ulovlege rusmiddel. Det vert definert som ulovlege, rusgivande substansar.^[3] Kva rusmiddel som vert kategoriserte under narkotikaomgrepet og om desse kan gi straffereaksjonar ved bruk og besittelse varierer mellom land.^[4][5]

Ettersom «narkotika» er ei fellesnemning for alle illegale rusmiddel, omfattar omgrepet middel med svært ulik farmakologisk verknad. Rusmiddel kan delast inn i underkategoriane euforiserande, døyvande, sentralstimulerande og psykedeliske middel.

Aukande og skadeleg bruk av rusmiddel frå siste halvdel av 1800-talet førte til at det på byrjinga av 1900-talet vart innført ei narkotikalovgiving – forbod og straff mot rekreasjonell rusmiddelbruk, altså berre medisinsk bruk skulle vera tillate. Dei første rusmidla som vart kriminaliserte var opiat og kokain,^[6] forbodet vart seinare utvida til dei fleste rusmiddel med unntak av koffein, nikotin og etanol (alkohol).^[b]

Ei liberalisering av rusmiddelpolitikken byrja mot slutten av 1900-talet og er pågåande på 2000-talet. Dei mest omtalte døma er Nederland som avkriminaliserte cannabis i 1976,^[10] og Portugal som i 2001 vart det første europeiske landet til å avkriminalisera bruk og innehaving av alle rusmiddel, og dessutan gi tilbod om helsebehandling til personar med rusmiddelavhengnad utan å gi dei straffereaksjonar.^[11][12]

1. ↑ Norsk Helseinformatikk 2022.
2. ↑ Statistisk sentralbyrå 2024.
3. ↑ Waal 2022.
4. ↑ Westin et al. 2011.
5. ↑ Folkehelseinstituttet 2018.
6. ↑ Skretting, Amundsen & Bilgrei 2022.
7. ↑ Braut 2018.
8. ↑ Tvedt 2022.
9. ↑ Myrvang 2015.
10. ↑ Tonry 2015.
11. ↑ Hughes & Stevens 2007.
12. ↑ Greenwald 2009.

Referansefeil: <ref>-merke finst for gruppenamnet «lower-alpha», men inkje samsvarande <references group="lower-alpha"/>-merke vart funne