Coire

29 niquèl ← coire → zinc
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
- ↑ Cu ↓ Ag	Taula periodica
Generalitats
Nom, Simbòl, Numèro	coire, Cu, 29
Tièra quimica	metals de transicion
Grop, Periòde, Blòc	11, 4, d
Aparéncia	copper, metallic
Massa atomica	63.546(3) g/mol
Configuracion electronica	[Ar] 3d10 4s1
Electrons per nivèl energetic	2, 8, 18, 1
Proprietats fisicas
Fasa	solid
Densitat (temperatura ambienta)	8.96 g/cm³
Densitat liquida al punt de fusion	8.02 g/cm³
Punt de fusion	1357.77 K (1084.62 °C, 1984.32 °F)
Punt d'ebullicion	2835 K (2562 °C, 4643 °F)
Calor de fusion	13.26 kJ/mol
Calor de vaporizacion	300.4 kJ/mol
Capacitat calorifica	(25 °C) 24.440 J/(mol·K)
Pression de vapor P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k a T/K 1509 1661 1850 2089 2404 2836
Proprietats atomicas
Estructura cristallina	cubica de fàcia centrada
Estat d'oxidacion	2, 1 (oxid leugièrament basic)
Electronegativitat	1.90 (Escala de Pauling)
Potencials d'ionizacion (mai)	1èr : 745.5 kJ/mol
	2nd : 1957.9 kJ/mol
	3en : 3555 kJ/mol
Rai atomic	135 pm
Rai atomic calculat	145 pm
Rai covalent	138 pm
Rai de Van der Waals	140 pm
Informacions divèrsas
Magnetisme	diamagnetic
Resistivitat electrica	(20 °C) 16.78 nΩ·m
Conductivitat termica	(300 K) 401 W/(m·K)
Dilatacion termica	(25 °C) 16.5 µm/(m·K)
Velocitat del son	(a temperatura ambienta) (annealed) 3810 m/s
Modul de Young	130 GPa
Shear modulus	48 GPa
Modul de Bulk	140 GPa
Coeficient de Poisson	0.34
Duretat de Mohs	3.0
Vickers hardness	369 MPa
Duretat de Brinell	874 MPa
Numèro CAS	7440-50-8
Isotòps pus estables
Article : Isotòps del (de l') coire iso NA Mièja vida MD ED (MeV) PD 63Cu 69.17% Cu es estable amb 34 neutrons 65Cu 30.83% Cu es estable amb 36 neutrons

Lo coire^{[1][2][3][4][5][6]} es un element quimic metallic de simbòl Cu e de numèro atomic 29. Utilizat dempuei la fin dau periòde neolitic, es un metau roge e lusent que se situa dins la colona 11 de la taula periodica amb l'argent e l'aur. Se caracteriza donc per una ductibilitat, una malleabilitat e una conductivitat electrica fòrça importantas. En revènge, sei proprietats mecanicas son feblas e, per l'utilizar, es necessari de l'integrar dins d'aliatges amb d'autrei metaus coma l'estanh (bronze), lo zinc (laton) ò lo niquèl (cuproniquèl).

Au nivèu quimic, presenta una reactivitat superiora a l'argent e l'aur. Aquò permet de l'utilizar dins de procès de sintèsi organica e lei saus d'ions cuprats Cu²⁺ an de proprietats interessantas per limitar la proliferacion deis algas e dei mosiduras. En causa de sa resisténcia relativament auta a la corrosion, lo coire foguèt tanben fòrça utilizat per fabricar de pèças de moneda durant l'Antiquitat e l'Edat Mejana. Pasmens, son ròtle principau dins la societat modèrna es aqueu de conductor electric. Ansin, sa produccion a conegut una aumentacion espectaclosa durant lo sègle XX, çò qu'entraïnèt la cèrca regulara de jaciments novèus e la mesa en plaça de procès de reciclatge.

Lei productors principaus au començament dau sègle XXI son Chile e Peró (que dispausan de minas gigantas dins leis Andes), Austràlia, Còngo e China. Pasmens, l'aumentacion de la produccion a de dificultats per contentar la demanda e la valor dau coire es en aumentacion regulara dempuei leis ans 2000. En parallèl, la difusion de saus de coire dins l'environament causa de problemas de pollucions car leis ecosistèmas aqüatics i son sensibles.

1. ↑ Se pronóncia [ˈkujre, ˈkwejre...] segon lei parlars. Lo grafèma oi rassembla lei pronóncias [uj], [wej], etc. Cf. GONFROY Gérard, 1974, Dictionnaire normatif limousin-français, Tula [Tulle], Lemosin [Lemouzi], p. 62.
2. ↑ Lo grafèma oi se pronóncia [uj, wej], cf. DESROZIER Peir, & ROS Joan (1974) L’ortografia occitana, lo lemosin, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans, p. 29.
3. ↑ Lo grafèma oi se pronóncia [uj, wej], cf. LAFONT Robèrt (1972) L’ortografia occitana, lo provençau, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans, p. 36.
4. ↑ Lo grafèma oi se pronóncia [uj, wej], cf. LAVALADA Ives (1999) = LAVALADE Yves, Dictionnaire occitan-français: Limousin, Marche, Périgord, étymologies occitanes, 87250 Sant Paul: Lucien Souny, introduccion p. 28, article cuivre —> coire p.168.
5. ↑ UBAUD Josiana (2011) Diccionari ortografic, gramatical e morfologic de l’occitan, Canet: Trabucaire, art. coire, p. 397.
6. ↑ ALIBÈRT Loís = ALIBERT Louis (1966), Dictionnaire occitan-français d’après les parlers languedociens, Tolosa: Institut d’Études Occitanes [reed. 1979], art. coire, p. 230.