Apofiza

Apofiza, apofyza (gr. apo ‘od’, ‘z dala’; physis ‘natura’, ‘wzrost’)^[1] – termin w naukach przyrodniczych stosowany do określenia różnych elementów odstających, odróżniających się od struktury podstawowej:

• w geologii – ciało skalne, żyła, będąca bocznym podrzędnym, mniejszym i najczęściej ślepym odgałęzieniem większej żyły lub ciała magmowego (intruzji), zobacz też: dajka, sill^[2],
• w zoologii – u owadów wyrostek oskórka na sternum z organami kopulacyjnymi (zobacz też apodema)^[3], u mięczaków miejsce przyczepu mięśni, znajdujące się poniżej szczytu. Jest ostrogą sterczącą do wnętrza muszli^[4].
• w mykologii – rozszerzający się u podstawy zarodni trzonek zarodnionośny (np. u rodzaju Rhizopus)^[5], lub pierścieniowate zgrubienie na dolnej stronie endoperydium u Geastrum^[6],
• w botanice:
  • w przypadku niektórych mchów (np. w rodzaju podsadnik Splachnum) rozszerzenie trzonka sporofitu (sety) znajdujące się bezpośrednio pod puszką zarodni. Może być okazałe, barwne i może zawierać aparaty szparkowe^[3]. Bywa określane też mianem hipofizy^[1],
  • w przypadku szyszek wytwarzanych w rodzaju sosna (Pinus) zgrubienie na grzbietowej stronie łuski nasiennej, zwane także tarczką. Stanowią zewnętrzną część szyszek zamkniętych. Apofizy mają zwykle romboidalny kształt oraz inną barwę (zwykle są jaśniejsze) i budowę od pozostałej części łuski. U wielu gatunków sosen w poprzek tarczki biegnie kant, na którym znajduje się piramidka (umbo), nierzadko zwieńczona wyrostkiem, czasem ostrym i cienkim (np. u sosny ościstej) lub ostrym i grubym (np. u sosny żółtej). Sama piramidka bywa spłaszczona (np. u sosny Banksa) lub uwypuklona bardzo mocno (np. u sosny kłującej)^[7].

Zobacz hasło apofiza w Wikisłowniku