Blokada kontynentalna

Blokada kontynentalna lub system kontynentalny^[b] – pełne embargo handlowe wobec Wielkiej Brytanii, stosowane pod naciskiem Francji przez państwa kontynentalnej Europy w latach 1806–1814. Blokada została wprowadzona przez Napoleona Bonaparte i narzucona sojusznikom Cesarstwa oraz pozostałym państwom europejskim. Miała na celu wykluczenie Wielkiej Brytanii z handlu europejskiego i w konsekwencji doprowadzenie do załamania brytyjskiej gospodarki oraz do klęski Zjednoczonego Królestwa w wojnie z Francją^[1].

Od momentu ustanowienia system kontynentalny stał się podstawą polityki zagranicznej napoleońskiej Francji^[2]. Pozostałe państwa Europy zostały postawione przed groźbą wojny z Cesarstwem w przypadku niestosowania się do blokady^[3]. Aby zapewnić jej przestrzeganie, Napoleon rozszerzył na dużą część Europy francuski system administracji celnej^[4][5], a także przyłączył do Francji liczne terytoria na terenie Włoch, Niderlandów, Niemiec i Ilirii. Celem tych aneksji było ukrócenie przemytu brytyjskich towarów na kontynent^[6][7][8][9].

Jest kwestią sporną wśród historyków, do jakiego stopnia Napoleonowi udało się odciąć Wielką Brytanię od europejskich rynków zbytu. Wiadomo jednak, że gospodarka Francji ucierpiała na blokadzie bardziej niż brytyjska, która wbrew przewidywaniom francuskich władz nie uległa załamaniu^[10][11]. Polityka narzucania systemu kontynentalnego innym krajom miała natomiast poważne konsekwencje dla losów imperium napoleońskiego. Była bowiem jedną z głównych przyczyn francuskich inwazji na Portugalię (1807 r.) i Hiszpanię (1808 r.), które zapoczątkowały długą i kosztowną wojnę na Półwyspie Iberyjskim, poważnie angażującą siły Cesarstwa^[12][13]. Natomiast w 1812 roku spór francusko-rosyjski o przestrzeganie przez Rosję blokady doprowadził do inwazji wojsk Napoleona na ten kraj i w konsekwencji zawiązania VI koalicji antyfrancuskiej, która w 1814 roku pokonała Francję i zmusiła jej cesarza do abdykacji^[14].