Czaty (Ballada ukraińska) – ballada Adama Mickiewicza.
Dokładna data powstania ballady nie jest znana. Przyjmuje się najczęściej, że została zapisana w 1828[1][2]. Niektórzy badacze przesuwali jej powstanie na rok 1827[3]. W listopadzie 1828 przesłana została przez Mickiewicza do almanachu Melitele redagowanego przez Antoniego Odyńca[4]. W tymże almanachu w styczniu 1829 ukazał się pierwodruk ballady zredagowany przez Odyńca[5]. Dwa miesiące później ballada ukazała się w dwutomowym wydaniu petersburskim utworów Mickiewicza, tym razem w wersji zredagowanej przez samego autora[6].
Utwór opowiada o wojewodzie, który przyłapał swoją żonę na zdradzie. Wojewoda zabiera z sobą kozaka, imieniem Naum, i każe mu strzelić do kobiety, kiedy on sam wypali do jej kochanka. Kozak jednak wzdraga się przed popełnieniem zbrodni i strzela prosto w głowę wojewodzie. Utwór jest napisany anapestyczną strofą mickiewiczowską z rymami wewnętrznymi o strukturze 14(7a+7a)/10b/14(7a+7a)/10b[7]. Ballada jest jednym z niewielu utworów Mickiewicza opartych na motywach ukraińskich[4].
Wyżej... w prawo... pomału, czekaj mego wystrzału,
Pierwej musi w łeb dostać pan młody".
Kozak odwiódł, wycelił, nie czekając wystrzelił
I ugodził w sam łeb - wojewody.
Balladę sparafrazował Aleksander Puszkin[8].
- ↑ Łanda 1982 ↓, s. 235.
- ↑ Witkowska i Przybylski 2009 ↓, s. 252.
- ↑ Łanda 1982 ↓, s. 226–229.
- ↑ a b Łanda 1982 ↓, s. 225.
- ↑ Łanda 1982 ↓, s. 225, 230.
- ↑ Łanda 1982 ↓, s. 230.
- ↑ Lucylla Pszczołowska: Wiersz polski. Zarys historyczny. Wrocław: Fundacja Jana Pawła II, 1997, s. 220. ISBN 83-85220-79-8.
- ↑ Michael Wachtel: A Commentary to Pushkin’s Lyric Poetry, 1826–1836. books.google.pl. [dostęp 2017-01-03]. (pol.).