Daktyl (metryka)

Daktyl (stgr. δάκτυλος dáktylos, dosł. „palec”) – w metryce iloczasowej stopa metryczna składająca się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich. Bierze swą nazwę stąd, że grecki wyraz dáktylos ma właśnie taki układ sylab.

W wierszach polskich odpowiednikiem daktyla jest sekwencja składająca się z jednej sylaby akcentowanej i dwóch nieakcentowanych. W języku polskim stosunkowo niewiele wyrazów to naturalne daktyle (przede wszystkim typu: fizyka, logika oraz chcieliśmy, mieliście, ale także: w ogóle, osiemset, czterokroć), stopę tę częściej tworzy się jako zestrój z enklityką (np. kocham cię) lub dzięki odpowiedniemu łączeniu wyrazów w szyku zdania, jak w pierwszym wersie wiersza Leśmiana Kochankowie:

Ledwo dziewczyna przyszła z daleka

o następującym układzie stóp: daktyl, trochej, daktyl, trochej.

Daktyl jest podstawowym budulcem heksametru daktylicznego.

Daktyl jest naturalny dla wiersza czeskiego, bo tam akcent pada na pierwszą sylabę wyrazu lub zestroju akcentowego^[1]. Tendencja daktyliczna występuje w czeskim aleksandrynie, na przykład u Jiříego Ortena w Siódmej elegii^[2].

Padaly slzy mé, padaly do močálů,

padaly na živé království běd a žalu,

padaly nestoudně, Karino, píši vám,

poproste náhrobek, jejž deštěm omývám,

připadám si jak déšť, jenž prší na váš hrob,

připadám si jak pláč, bez času, bez podob,

píši vám, Karino, a nevím, zda jste živa,

zda nejste nyní tam, kde se už netoužívá,

zda zatím neskončil váš nebezpečný věk.

(Jiří Orten - Sedmá elegie)