Ekspresjonizm

Ekspresjonizm (łac. expressio – „wyraz, wyrażenie”) – kierunek artystyczny w kulturze europejskiej i amerykańskiej I poł. XX wieku, obecny we wszystkich dziedzinach sztuki.

Termin „ekspresjonizm” po raz pierwszy został użyty w 1901 przez francuskiego malarza Julián-Auguste Hervé, który nazwał tak cykl swoich obrazów wystawionych w paryskim Salonie Niezależnych.

Kierunek był przeciwstawny impresjonizmowi, mimo że także odnosił się do wyrażania subiektywnych odczuć i wrażeń artysty. Jednak źródłem tych wrażeń były zazwyczaj przykre, przygnębiające przeżycia, przesadnie przez twórcę przerysowane, często w sposób zaskakujący, gwałtowny, agresywny^[1].

Ekspresjoniści dążyli do wydobycia zjawisk wyjątkowych, zniekształconych, patologicznych^[2]. Stosowali symbole skojarzeniowe, odwołujące się do mrocznych zakątków ludzkiej podświadomości^[3]. Przedstawiali zdeformowaną rzeczywistość, by przekazać subiektywną jej wizję^[4].

Ta deformacja była najbardziej charakterystyczną cechą ekspresjonizmu. Dla jej osiągnięcia stosowano różne formy i środki wyrazu odpowiednie dla danej dziedziny sztuki. Zestawiano silne kontrasty osiągając intrygujące dysonanse barwne, brzmieniowe i znaczeniowe (sztuka, teatr, film, muzyka, literatura). Tworzono irracjonalne fabuły i groteskowe postaci w odrealnionych planach (sztuka, literatura, teatr, film). Konstruowano zwarte, zredukowane formy poprzez m.in. spłaszczenie perspektywy w malarstwie, kameralizację orkiestry, preferowanie mowy potocznej i tworzenie neologizmów, nadawanie pierwszoplanowej roli cieniom w filmie, odejście od zdobnictwa brył budynków i dekoracji teatralnych^{[5][6] [3][7][4]}.