Forma substancjalna – w filozofii Arystotelesa oraz scholastycznej pierwszy akt, który udoskonala materię pierwszą i wraz z nią stanowi treść bytu. Jest racją jedności bytu, określoności jego treści, decyduje o przynależności do danego gatunku. Forma przysposabia byt do istnienia (warunkuje zaistnienie bytu), umożliwia działanie, określa naturę bytu, wyznacza cele, które byt ma realizować.
Oprócz formy substancjalnej istnieją w bycie także formy przypadłościowe, które są aktem w stosunku do tzw. materii drugiej (bytu ukształtowanego z materii pierwszej i formy substancjalnej, gotowy do przemian). Formy przypadłościowe określają byt od strony jego właściwości.