Futbol gaelicki

Futbol gaelicki, futbol irlandzki (ang. Gaelic football, irl. Peil Ghaelach, peil lub caid) – sport drużynowy, jeden z irlandzkich sportów narodowych. Jest jedną z dyscyplin wywodzących się z Caid, tradycyjnych gier zespołowych rozgrywanych w Irlandii przynajmniej od średniowiecza.

Mecze rozgrywają dwa zespoły złożone z 15 graczy każdy, na prostokątnym trawiastym boisku. Celem gry jest zdobycie jak największej liczby punktów poprzez wkopanie lub wbicie ręką piłki do bramki drużyny przeciwnej (3 punkty), lub też poprzez przerzucenie lub kopnięcie piłki ponad poprzeczką zawieszoną 2,5 metra ponad bramką (1 punkt).

Gra stanowi połączenie koszykówki, piłki nożnej, rugby i siatkówki: okrągłą piłkę o obwodzie ok. 65 centymetrów można nieść, kozłować, kopać, podbijać nogą i odbijać rękoma. Podobnie jak w piłce nożnej, gracze w drużynie mają ściśle określone role na boisku; typowe ustawienie drużyny to jeden bramkarz, sześciu obrońców (ang. backs), dwóch środkowych i sześciu napastników. Liczba zawodników na ławce rezerwowych jest zmienna.

Futbol irlandzki jest jedną z czterech dyscyplin określanych wspólnym mianem gier gaelickich, których rozwojem zarządza Gaelickie Stowarzyszenie Atletyczne (ang.  Gaelic Athletic Association; GAA), największa organizacja sportowa w Irlandii. Futbol gaelicki jest także, obok hurlingu i camogie, jedną z ostatnich czysto amatorskich dyscyplin sportowych na świecie: zarówno gracze, jak i trenerzy czy managerowie drużyn nie mogą otrzymywać żadnego wynagrodzenia.

Gra największą popularność zdobyła w Irlandii, gdzie mecze tej dyscypliny przyciągają najwięcej widzów spośród wszystkich gier zespołowych, jednak drużyny istnieją także w Wielkiej Brytanii, w Ameryce Północnej i Australii. Finały najważniejszych rozgrywek, Mistrzostw Ogólno-Irlandzkich All-Ireland Senior Football Championship rozgrywane co roku na stadionie Croke Park w Dublinie przyciągają regularnie przeszło 80 tysięcy widzów. Poza mistrzostwami w ciągu roku trwają także rozgrywki Narodowej Ligi Futbolowej (ang.  National Football League) oraz rozgrywki klubowe w ramach Ogólno-Irlandzkich Mistrzostw Klubowych (ang.  All-Ireland Club Championship). Poza Irlandią sport ten popularny jest głównie w tych rejonach świata, gdzie istnieje silna irlandzka diaspora. Największym stadionem przystosowanym do gry w futbol irlandzki poza samą Irlandią jest zlokalizowany w Nowym Jorku stadion Gaelic Park.