Gajusz (jurysta rzymski)

Ten artykuł dotyczy jurysty rzymskiego - Gajusza. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Gajusz, Gaius (II w. n.e.) – jurysta rzymski, znany głównie jako autor Instytucji Gajusza. Ponadto napisał Libri ex Q. Mucio, De verborum significatione oraz komentarze: do edyktu miejskiego i prowincjonalnego, do ustawy XII tablic, do lex Iulia et Papia, do Senatus consultum Tertullianum i Senatus consultum Orphitianum. Przypisuje się mu także siedem ksiąg Res Cottidianae sive Aurea ("Sprawy codzienne czyli złote")^[1].

Niewiele wiadomo o jego życiu. Urodził się prawdopodobnie pod koniec panowania cesarza Trajana (98-117), a zmarł około 180 roku n.e. Fakt, że znane jest jedynie jego imię, a w jego stylu pisania występują formy greckie, może wskazywać, że mieszkał w którejś z rzymskich prowincji wschodnich. Nie jest to jednak pewne. Sam Gajusz jest uznawany w środowiskach naukowych za postać bardzo tajemniczą i kontrowersyjną^[2].

W swojej działalności Gajusz zajmował się głównie nauczaniem prawa rzymskiego. Nie posiadał ius publice respondendi, nie piastował funkcji publicznych, nigdy nie był też cytowany przez współczesnych mu jurystów klasycznych. Dopiero po śmierci doceniono jego dorobek prawny. W 426 roku wraz z Papinianem, Paulusem, Ulpianem i Modestinusem został wymieniony w Ustawie o cytowaniu. Wiele fragmentów z jego komentarzy i monografii weszło następnie w skład Digestów, a Instytucje Gajusza posłużyły jako podstawa dla nowych Instytucji Justyniana. Cesarz ten z uznaniem nazywał go Gaius noster ("nasz Gajusz")^[3].