Galela (lud)

Galela

Muzułmanie z ludu Galela
Populacja	110 tys. (2015)[1]
Miejsce zamieszkania	Indonezja (Moluki Północne)
Język	galela, malajski (lokalny), ternate, indonezyjski
Religia	islam, chrześcijaństwo (protestantyzm), wierzenia tradycyjne
Grupa	ludy północnohalmaherskie, Molukańczycy, Indonezyjczycy
Pokrewne	Loloda, Tobelo, Ternate, Tidore

Galela – indonezyjska grupa etniczna zamieszkująca prowincję Moluki Północne, a przede wszystkim wyspę Halmahera (region Galela). Osiedlili się także na pobliskich wyspach: Morotai, Bacan i w archipelagu Obi^[2]. Według danych szacunkowych z 2015 r. ich populacja wynosi 110 tys. osób^[1]. Należą do ludów północnohalmaherskich (niebędących Austronezyjczykami)^[2][3] oraz są jedną z najliczniejszych grup etnicznych Halmahery^[4].

Posługują się językiem galela z rodziny języków północnohalmaherskich^[5], a także lokalnym malajskim^[6] i indonezyjskim^[7]. Malajski bywa przyswajany jako pierwszy język^[6]. W większości wyznają islam w odmianie sunnickiej, lecz są wśród nich również protestanci^[2][8]. Islam przyjęli pod wpływem ludu Ternate (XVII–XVIII w.)^[2], a chrześcijaństwo było szerzone przez holenderskich misjonarzy (od XIX w.)^[9][10]. Miejscowość Duma jest zamieszkiwana przez wyznawców protestantyzmu^[11].

Rodzime wierzenia Galela czerpią zarówno z animizmu, jak i kultury islamu. Elementy tradycyjnych wierzeń i praktyk (wiara w duchy, pozostałości szamanizmu, rytuały lecznicze) występują do dziś, aczkolwiek są już w zaniku u młodszego pokolenia^[12]. Istnieje wiara w niewidzialne istoty ludzkie Moro, zamieszkujące region Halmahery i Morotai^[13].

Pod względem językowym są blisko spokrewnieni z ludem Tobelo. Języki (bądź dialekty) grup Tobelo i Galela są częściowo wzajemnie zrozumiałe; wchodzą ze sobą w kontakt^[14]. Język galela (z fyli zachodniopapuaskiej) został dość dokładnie opisany przez misjonarzy, jako pierwszy spośród etnolektów północno-wschodniej Halmahery^[9]. Choć rozstrzygnięcia lingwistyczne umiejscawiają ich wśród użytkowników języków papuaskich, to czynniki kulturowe i fizyczne wiążą tę grupę z ludami austronezyjskimi^[15], potwierdzają to również badania genetyczne^[16][17].

Ich tradycyjne zajęcia to: rolnictwo (banany, ryż suchy, maniok, bataty, taro, ignamy, proso, rośliny strączkowe), wydobycie sago, rybołówstwo i łowiectwo oraz produkcja kopry. Do końca XIX wieku wielu członków ludu Galela zajmowało się handlem morskim i piractwem. Cechują się wysoką mobilnością zamieszkania^[2]. Podstawę organizacji społecznej stanowi społeczność sąsiedzka^[2]. Ludność Galela, podobnie jak Tobelo, zamieszkuje dziś różne regiony północnych Moluków^[18]. Ze względu na długookresowe kontakty handlowe prawie wszyscy mają znajomość innych języków, poza swoim etnicznym^[5]. Zdarzają się małżeństwa mieszane^[19].

Mieszkańcy południowej części Morotai, również używający języka galela, identyfikują się na podstawie lokalizacji geograficznej (w jęz. indonez. – jako orang Morotai zamiast orang Galela)^[20]. Bliski związek językowy łączy Galela z ludem Loloda^[21]. Południowa grupa Loloda posługuje się wręcz wariantem językiem galela (bądź bardzo podobnym językiem), przy czym lokalnie używa się nazwy „Loloda”^[22] bądź „Laba”^[23]. Ludność wsi Lemo-Lemo, wywodząca się z ludu Galela, posługuje się przede wszystkim językiem ternate, który zdominował większość domen komunikacji^[24][25].

Za sprawą działalności badawczej misjonarzy na przełomie XIX i XX w. kultura Galela została dość szczegółowo opisana w kolonialnych źródłach holenderskich^[26].