Back Funksionele groep Afrikaans مجموعة وظيفية Arabic Grupu funcional AST क्रियात्मक समूह AWA Minaganang grupo BCL Функционална група Bulgarian কার্যকরী মূলক Bengali/Bangla Funkcionalna grupa BS Grup funcional Catalan کۆمەڵەی فرمانی CKB
Grupa funkcyjna – rodzaj podstawnika w związku organicznym, który zmienia jego właściwości chemiczne i decyduje o sposobie jego reagowania w danej reakcji i stanowiący podstawę klasyfikacji związku[1][2].
Cząsteczki zawierające określoną grupę funkcyjną reagują w podobny sposób w danych reakcjach chemicznych (reaktywność tę mogą jednak zmieniać inne grupy funkcyjne, zwłaszcza znajdujące się w bliskim sąsiedztwie grupy analizowanej). Znając ogólne zasady, według których reagują dane grupy funkcyjne, można przewidzieć własności związków je zawierających.
Wybrane grupy funkcyjne:
- grupa karbonylowa (>C=O); zawierają ją inne grupy funkcyjne, np.:
- grupa acylowa (−C(O)R)
- gdy R = CH3: grupa acetylowa (−C(O)CH3, −Ac)
- gdy R = Ph: grupa benzoilowa (−C(O)Ph, −Bz)
- grupa ketonowa (R2C=O), charakterystyczna dla ketonów
- grupa aldehydowa (−CHO), charakterystyczna dla aldehydów
- grupa karboksylowa (−COOH), charakterystyczna dla kwasów karboksylowych
- grupa estrowa (−COOR), charakterystyczna dla estrów
- grupa acylowa (−C(O)R)
- grupa iminowa (−C=N−R; pochodna grupy karbonylowej), charakterystyczna dla imin
- grupy alifatyczne
- grupa alkilowa (−R), np. metylowa (−CH3, −Me), etylowa (−CH2CH3, −Et) itd.
- grupa metylenowa (−CH2− lub =CH2)
- grupa etylenowa (−CH2−CH2− lub =CH−CH3)
- grupa alkenowa (−C=CH)
- grupa winylowa, etenylowa (−HC=CH2)
- grupa alkinowa (−C≡CH)
- grupa metinowa (≡CH)
- grupa benzylowa (−CH2Ph)
- grupy aromatyczne
- grupa arylowa (−Ar)
- grupa fenylowa (−Ph)
- grupa fenylenowa (−C6H4−)
- grupy funkcyjne przyłączone poprzez heteroatom
- grupa halogenowa (−X)
- grupa hydroksylowa (−OH), charakterystyczna dla alkoholi i fenoli
- grupa alkoksylowa (−OR), charakterystyczna dla eterów
- grupa tiolowa (merkaptanowa) (−SH), charakterystyczna dla tioli
- grupa sulfidowa (−SR), charakterystyczna dla sulfidów (tioeterów)
- grupa aminowa (−NH2, −NHR, −NR2), charakterystyczna dla amin
- grupa azowa (−N=N−), charakterystyczna dla azozwiązków
- grupa cyjanianowa (−O−C≡N)
- grupa izocyjanianowa (−N=C=O)
- grupa nitrowa (−NO2), charakterystyczna dla nitrozwiązków
- grupa amidowa (X−NR'R", gdzie X = reszta kwasowa), charakterystyczna dla amidów
- grupa peptydowa (R−C(=O)−NR'R"), charakterystyczna dla peptydów i białek
- ↑ grupa funkcyjna, [w:] Encyklopedia techniki. Chemia, Władysław Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 261, OCLC 33835352.
- ↑ grupa funkcyjna. W: Jerzy Chodkowski (red.): Mały słownik chemiczny. Wyd. V. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, s. 197.