Back جیا یی CKB Jia Yi German Jia Yi English Jia Yi French Jia Yi Croatian Csia Ji Hungarian Jia Yi ID Jia Yi Italian 賈誼 Japanese 가의 (전한) Korean
| |||||||||
| Nazwisko chińskie | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Jia Yi (ur. 201 p.n.e., zm. 169 p.n.e.[1]) − chiński poeta, urzędnik i teoretyk konfucjański z czasów dynastii Han.
Pochodził z Luoyangu[2]. Wystosował do cesarza Wena memoriał, w którym nawoływał do przeprowadzenia reform w duchu konfucjańskim. Uważał, że społeczeństwo powinno funkcjonować jako jeden harmonijny organizm, zaś władca nie powinien rządzić niczym despota[3]. Despotyczne rządy doprowadziły bowiem do upadku państwa Qin, którego cesarze narzucając siłą swoją wolę zaczęli popełniać w zarządzaniu krajem szereg błędów, z braku współpracy z poddanymi i zakazu krytyki rządzących niemożliwych do skorygowania[4]. Krytykował politykę zagraniczną cesarstwa Han, nawołując do walki przeciwko Xiongnu[5]. Uważał także, że w celu zapobieżenia rebeliom należy podzielić dobra feudalne na mniejsze jednostki, by w ten sposób osłabić ich siłę ekonomiczną i militarną. Jego apele do władcy pozostały jednak zlekceważone[6]. Choć władca zaczął wprowadzać reformy w kształcie proponowanym przez Jia Yi, on sam nie zrobił kariery urzędniczej, a wpływy na dworze mieli jego rywale. Nie mogąc dojść do głosu i pozostawiony na uboczu popełnił ostatecznie samobójstwo[7].
Do najsłynniejszych dzieł Jia Yi należą historiozoficzny esej o przyczynach upadku państwa Qin, najstarszy znany wiersz typu fu z epoki Han pt. Sowa[8], oraz poemat poświęcony Qu Yuanowi, w którym przyrównał swój los do losu wielkiego poety, który także nawoływał do uzdrowienia kraju i zlekceważony popełnił samobójstwo[9].
- ↑ William Theodore De Bary, Richard John Lufrano: Sources of Chinese Tradition. T. 2. New York: Columbia University Press, 2000, s. 358. ISBN 0-231-11270-X.
- ↑ He Zhaowu: An Intellectual History of China. Beijing: Foreign Languages Press, 1991, s. 183. ISBN 978-7-119-00003-9.
- ↑ Xuezhi Guo: The Ideal Chinese Political Leader: A Historical and Cultural Perspective. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group, 2002, s. 189. ISBN 0-275-97259-3.
- ↑ Mark Edward Lewis: The Early Chinese Empires: Qin and Han. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2007, s. 41. ISBN 978-0-674-02477-9.
- ↑ Paula L. W. Sabloff: Mapping Mongolia: Situating Mongolia in the World from Geologic Time to the Present. Philadelphia: University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, 2011, s. 232. ISBN 978-1-934536-18-6.
- ↑ Encyklopedia historyczna świata. T. III. Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 2000, s. 47. ISBN 83-85909-61-3.
- ↑ Aihe Wang: Cosmology and Political Culture in Early China. New York: Cambridge University Press, 2000, s. 201. ISBN 0-521-62420-7.
- ↑ The Cambridge History of Chinese Literature. Kang-i Sun Chang, Stephen Owen (red.). T. 1. New York: Cambridge University Press, 2010, s. 90. ISBN 978-0-521-11677-0.
- ↑ John S. Major: Defining Chu: Image and Reality in Ancient China. Honolulu: University of Hawai'i Press, 1999, s. 158. ISBN 0-8248-2905-0.