Kolloblast

Kolloblast^[1], koloblast^[2], komóra klejąca^[2] (ang. colloblast, collocyte) – zmodyfikowana komórka w ciele żebropławów, pełniąca funkcje chwytne^[3].

Odkrycia kolloblastów dokonał w 1844 roku Johann Friedrich Will^[4]. Opublikowane ono zostało w Horae Tergestinae oder Beschreibung und Anatomie der im Herbste 1843 bei Triest beobachteten Akalephen^[5].

Kolloblasty u żebropławów ramieniowych rozmieszczone są w epidermie samych ramion lub cienkich wyrostków chwytnych na ich brzusznych brzegach zwanych tentillami (o ile one występują). U żebropławów ramion pozbawionych kolloblasty znajdować się mogą w epidermie płatów gębowych^[2]. Zupełny brak kolloblastów cechuje przedstawicieli rzędu Beroida. Brak ich także u Haeckelia rubra, który wykorzystuje knidocyty pobrane od parzydełkowców (zob. kleptoknidoza)^[6].

Zewnętrzna część kolloblastu ponad epidermą ma postać kopułki. Tuż pod jej błoną leżą granule. Wytwarzają one kleistą wydzielinę. Granule łączą się z ciałkiem sferycznym położonym na wierzchołku jądra komórkowego. Jądro to jest silnie wydłużone i nosi nazwę nici osiowej. Z ciałka sferycznego wychodzi długa, skręcona wypustka zwana włóknem spiralnym. Włókno i jądro tkwią w mezoglei^[2][1].

Podrażnienie przez ofiarę kolloblastu powoduje pęknięcie granuli w kopułce i w ten sposób wydostanie się zeń kleistej wydzieliny^[2]. Włókno spiralne amortyzuje falę uderzeniową związaną z rozerwaniem granul oraz zakotwicza kolloblast w mezoglei, chroniąc go przed wyszarpaniem przez szamocącą się ofiarę^[6]. Wcześniejsi autorzy sugerowali, że włókno spiralne może być wystrzeliwane z mezoglei i, kurcząc się, służyć przyciąganiu zdobyczy^[1]. Kolloblasty różnicują się z komórek interstycjalnych (u form ramieniowych położonych u nasady tentillów) i w razie uszkodzenia zastępowane są nowymi^[2][1].

Badania molekularne z 2018 roku wykluczyły, by kolloblasty miały wspólne pochodzenie z knidocytami parzydełkowców (są to więc narządy niehomologiczne)^[7].