Kolumbia

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia.

Republika Kolumbii

República de Colombia

Herb Flaga
Dewiza: Libertad y Orden (Wolność i porządek)
Hymn: ¡Oh Gloria inmarcesible! (O niegasnąca chwało!)
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Bogota
Data powstania	20 lipca 1810
Prezydent	Gustavo Petro
Powierzchnia	1 138 910 km²
Populacja (2024) • liczba ludności	49 588 357
• gęstość	43,5 os./km²
Kod ISO 3166	CO
Waluta	peso kolumbijskie (COP)
Telefoniczny nr kierunkowy	+57
Domena internetowa	.co
Kod samochodowy	CO
Kod samolotowy	HK
Strefa czasowa	UTC -5
Język urzędowy	hiszpański
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	334,69 mld[1] USD 6417[1] USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	1 014,98 mld[1] dolarów międzynar. 19 460[1] dolarów międzynar.
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach

Kolumbia (hiszp. Colombia), Republika Kolumbii (República de Colombia) – państwo w północno-zachodniej części Ameryki Południowej. Jest czwartym pod względem powierzchni państwem na tym kontynencie (1 138 910 km²), a drugim pod względem liczby ludności (49 588 357 osób; szac. 2024)^[a][2].

Kraj położony jest nad Oceanem Spokojnym na zachodzie i Morzem Karaibskim (Ocean Atlantycki) na północy, które rozdzielone są przez Przesmyk Panamski. Cechuje się zróżnicowanym krajobrazem – w części zachodniej północna część Andów, których trzy główne pasma (Kordyliera Zachodnia, Środkowa i Wschodnia) rozdzielone są wielkimi dolinami rzek Magdalena i Cauca. W części wschodniej – rozległe równiny, zajęte w części południowej przez amazoński las deszczowy, a w północnej – sawannę (formację llanos); wzdłuż wybrzeży – niziny. Przez południową część kraju przebiega równik^[3]. Przeważa tu klimat tropikalny, łagodniejszy klimat występuje jednak w górzysto-wyżynnym regionie andyjskim^[2].

Kolumbia jest republiką z systemem prezydenckim, ze względnie stabilnym systemem demokratycznym. Ludność rozmieszczona jest głównie w środkowo-zachodniej części kraju, w regionie andyjskim, gdzie znajdują się trzy największe aglomeracje kraju – Bogota (stolica), Medellín i Cali, oraz na północy (m.in. Barranquilla, Cartagena de Indias). Gospodarka Kolumbii jest trzecią co do wielkości w Ameryce Południowej^[b] z PKB realnym na poziomie 978 mld USD (2023). PKB realne per capita w wysokości 18 800 USD (2023) jest przeciętne na tle innych państw Ameryki Południowej. Poziom nierówności ekonomicznych jest jednym z najwyższych na świecie; poniżej progu ubóstwa znajduje się niemal 37% społeczeństwa (2022). Walutą jest peso kolumbijskie^[2].

Niemal 88% populacji kraju stanowią Metysi oraz ludzie biali (głównie hiszpańskiego pochodzenia), 7% – osoby pochodzenia afrykańskiego (w tym Mulaci), a około 4% rdzenni Amerykanie (2018). Hiszpański ma status języka urzędowego, jest językiem ojczystym dla 99% populacji. Chrześcijanie stanowią nieco ponad 80% społeczeństwa, z czego 3/4 należy do kościoła katolickiego (2023)^[2].

Obszar Kolumbii, nazwanej na cześć Krzysztofa Kolumba, został skolonizowany przez Hiszpanów w pierwszej połowie XVI wieku. Uprzednio zamieszkiwał tu m.in. lud Czibcza. Pierwotnie część hiszpańskiego Wicekrólestwa Peru, w 1717 roku Kolumbia stała się częścią Wicekrólestwa Nowej Granady ze stolicą w Bogocie. Kraj uzyskał niepodległość w 1810 roku (Zjednoczone Prowincje Nowej Granady), wkrótce został jednak ponownie podbity przez wojska hiszpańskie. W wyniku walk narodowowyzwoleńczych pod przywództwem Simóna Bolívara w 1819 roku proklamowana została federacja Wielkiej Kolumbii, obejmująca także tereny współczesnej Wenezueli, Ekwadoru i Panamy^[3]. W 1830 roku nastąpił jej rozpad, powstała wówczas Nowa Granada, od 1863 roku – Kolumbia^[c]. Panama pozostawała częścią Kolumbii do 1903 roku^[4]. Począwszy od lat 60. XX wieku w kraju przez wiele dekad toczył się konflikt zbrojny między siłami rządowymi a lewicowymi grupami partyzanckimi (w szczególoności FARC, ELN, M-19) oraz kartelami narkotykowymi (kraj jest największym producentem kokainy). Deeskalacja konfliktu nastąpiła w 2016 roku, kiedy to zawarto porozumienie pokojowe z grupą FARC^[3][2].