Konwencja z Montreux

Konwencja z Montreux (fr. Convention concernant le régime des détroits) – porozumienie regulujące prawo morza w cieśninach czarnomorskich (Bosfor i Dardanele). Dotyczy prawa i zasad przechodzenia przez cieśniny czarnomorskie statków i okrętów nienależących do Turcji, na której wodach terytorialnych znajdują się cieśniny. Została podpisana 20 lipca 1936 roku w Montreux. Sygnatariusze: Australia, Bułgaria, Francja, Grecja, Japonia, Rumunia, Turcja, Wielka Brytania i ZSRR. Spisana w języku francuskim, depozytariuszem jest rząd francuski. Zarejestrowana w Sekretariacie Ligi Narodów 11 grudnia 1936 r. pod nr 4015^[1]. Postanowienia konwencji obowiązują do czasów obecnych.

Postanowienia:

• statki: swoboda przepływu i żeglugi na czas neutralności Turcji, w razie stanu wojny zakaz dla statków nieprzyjaciela;
• okręty wojenne: swobodny przepływ dla lekkich okrętów nawodnych i okrętów pomocniczych, pod warunkiem uprzedzenia na 8 do 15 dni przed przepływem; ograniczenia dla większych jednostek państw nieczarnomorskich, w razie przystąpienia Turcji do wojny – przepływ floty wojennej uzależniony od uznania władz tureckich.

Anulowano w ten sposób postanowienia konferencji w Lozannie z 1923 roku, które zdemilitaryzowały cieśniny czarnomorskie oraz zezwalały na swobodny przepływ przez nie statków handlowych i wojennych wszystkich państw. Postanowieniom lozańskim przez cały czas ich obowiązywania sprzeciwiała się Turcja, która uważała cieśniny czarnomorskie za swoje wody terytorialne. Pod wrażeniem rewizji traktatu wersalskiego przez Niemcy Turcja wzmogła swój nacisk w tej sprawie na państwa zachodnie, które, w związku z przyłączeniem się Turcji do sankcji nałożonych na Włochy po agresji na Abisynię, wyraziły zgodę na tureckie propozycje.