Kryzys polityczny w Madagaskarze (2009)

Kryzys polityczny w Madagaskarze – seria protestów społecznych i politycznych w Madagaskarze, zapoczątkowanych 26 stycznia 2009 i organizowanych przez opozycję pod przewodnictwem mera Antananarywy, Andry’ego Rajoeliny przeciwko władzy prezydenta Madagaskaru, Marca Ravalomanany. Bezpośrednimi przyczynami protestów było zamknięcie przez prezydenta jednej z prywatnych stacji telewizyjnych w grudniu 2008, usunięcie Rajoeliny z funkcji mera stolicy w lutym 2009 oraz oskarżenia o defraudację pieniędzy i wprowadzanie rządów dyktatorskich.

Protesty i zamieszki społeczne doprowadziły do śmierci co najmniej 135 osób^[1]. Sprowokowały również bunt żołnierzy i zmiany dowództwa w wojsku, które choć oficjalnie neutralne, stanęło po stronie opozycji. 16 marca 2009 zamieszki przerodziły się w zamach stanu, w rezultacie którego następnego dnia prezydent Ravalomanana zrezygnował z urzędu i przekazał władzę w ręce wojska. Wojsko powierzyło władzę liderowi opozycji, Andry’emu Rajoelinie. 21 marca 2009 Rajoelina został oficjalnie prezydentem Wysokiej Władzy Przejściowej.

Objęcie władzy przez Rajoelinę spowodowało kilkumiesięczny kryzys polityczny. Demonstracje rozpoczęli zwolennicy obalonego prezydenta Ravalomanany, wspierani przez niego z zagranicy. Nowa władza podjęła działania zmierzające do konsolidacji i legitymizacji swoich rządów, m.in. próbując ustalić kalendarz wyborczy. W maju 2009 rozpoczęły się wielostronne negocjacje polityczne, mające na celu wypracowanie wspólnego stanowiska wszystkich sił politycznych. W proces pokojowy zaangażowała się Unia Afrykańska i Wspólnota Rozwoju Afryki Południowej. 9 sierpnia 2009, w czasie negocjacji w Mozambiku, strony konfliktu podpisały porozumienie, zakładające wspólne utworzenie władz przejściowych i organizację w ciągu 15 miesięcy nowych wyborów prezydenckich pod międzynarodowym nadzorem. Pomimo zawarcia porozumienia punktem spornym pozostawał przez cały czas podział najważniejszych stanowisk we władzach przejściowych. W październiku w Antananarywie i w listopadzie w Addis Abebie zawarty został kompromis w sprawach ogólnych. Nierozwiązany został natomiast problem szczegółowego podziału tek w przejściowym gabinecie. W sytuacji braku zgody w tej kwestii, w grudniu 2009 Andry Rajoelina zerwał porozumienie z opozycją, mianował Albert Camille Vital nowy rząd i ogłosił organizację wyborów parlamentarnych w 2010.

W 2010 Rajoelina kilkakrotnie przesuwał termin wyborów, najpierw z marca na maj, a następnie na wrzesień. Główne partie opozycyjne trzech byłych prezydentów (Marca Ravalomanany, Didiera Ratsiraki i Alberta Zafy’ego) odrzucały jednostronne działania ekipy rządzącej. W marcu 2010 Unia Afrykańska nałożyła sankcje na Rajoelinę i jego współpracowników. W maju 2010 bezskutecznie w proces pokojowy próbowała ponownie włączyć się społeczność międzynarodowa, która zorganizowała wielostronne rozmowy w Pretorii. W sierpniu 2010 na karę dożywotniego więzienia i ciężkich robót, został skazany zaocznie były prezydent Ravalomanana, przebywający od czasu zamachu w Południowej Afryce. W tym samym miesiącu Andry Rajoelina zawarł porozumienie z mniejszymi partiami opozycyjnymi w sprawie organizacji referendum konstytucyjnego w listopadzie 2010, a następnie wyborów parlamentarnych i prezydenckich w 2011.

W wyniku referendum przyjęta została nowa konstytucja, obniżająca wiek prezydenta oraz zapewniająca Rajoelinie władzę do czasu organizacji wyborów prezydenckich. W dniu głosowania grupa wojskowych bezskutecznie próbowała dokonać zamachu stanu. 11 grudnia 2010 oficjalnie proklamowana została IV Republika. W 2011 władze ponownie przesuwały termin wyborów i uniemożliwiały powrót do ojczyzny prezydentowi Ravalomananie. 17 września 2011 główne siły polityczne zawarły jednak porozumienie wynegocjowane przez SADC, zakładające zachowanie przez Rajoelinę stanowiska prezydenta w okresie przejściowym, powrót do kraju Marca Ravalomanany, utworzenie wspólnego rządu i organizację wyborów na przestrzeni roku. 28 października 2011 nowym szefem rządu został mianowany Omer Beriziky.