Laka

Laka, laka orientalna – żywica sumaka lakowego zwanego też werniksowym (Toxicodendron vernicifluum, daw. Rhus vernicifera^[1]) rosnącego na południe od rzeki Jangcy, używana w japońskiej i chińskiej sztuce zdobniczej, często barwiona, także przedmioty zdobione tą techniką^[2].

Żywicę sumaka lakowego uzyskuje się przez nacięcie kory. Gęsty sok wypływa z drzewa w postaci szarej emulsji, ciemnieje na powietrzu, a po odparowaniu wody – twardnieje. Żywicę następnie oczyszcza się i barwi tlenkami metali^[3]. Jest odporna na działanie wody, kwasów, alkoholu itp. Laka barwiona była na pięć kolorów: czarny, czerwony, niebieski, zielony i żółty^[2]. Poza żywicą sumaka i barwnikami, dodawane są do niej oleje, zwłaszcza pachnotki bazyliowatej^[4][5].

Szkielet przedmiotu wykonywano głównie z drewna wyszlifowanego i zagruntowanego, czasem oklejonego papierem lub płótnem celem wyrównania powierzchni. Lakowano także skórę, metal, porcelanę, papier mâché, plecionkę bambusową. Lakę nakładano wielokrotnie (od kilku do kilkuset razy), a przed nałożeniem kolejnej warstwy po stwardnieniu powierzchnia była dokładnie polerowana. Liczba nakładanych warstw zależała od techniki zdobienia. Przy gładkich tłach wystarczyło kilka warstw, przy rzeźbieniu nawet kilkaset^[6].

Laka stanowiła tło dla dekoracji. Techniki zdobienia laki ogólnie można podzielić na inkrustację, rzeźbienie i prószenie. Dwie pierwsze techniki pochodzą ze sztuki chińskiej, prószenie (maki-e) jest wkładem Japonii^[6]. Czarną i czerwoną laką pokrywano tace, grzebienie, biżuterię (spinki do włosów, wisiorki), gliniane naczynia, a nawet zbroje i trumny.

Laka jest stosowana też w tradycyjnej technice kintsugi jako spoiwo elementów ceramiki, które pokrywane jest opiłkami złota lub srebra (gintsugi). W przeciwieństwie do używanych we "współczesnym kintsugi" żywic epoksydowych laka pozwala na bezpieczny kontakt naprawionego naczynia z żywnością^[7][8].