Less

Ten artykuł dotyczy skały. Zobacz też: inne znaczenia słowa „less”.

Less – pylasta skała osadowa, wyselekcjonowana i deponowana na drodze eolicznej, a więc w warunkach względnie suchego klimatu, na co wskazuje m.in. rozmieszczenie strefowe lub związek lessu z określonym piętrem hipsometrycznym. W obszarach wilgotniejszych osad o takich cechach nie wyodrębnia się spośród innych piaszczysto-gliniastych produktów denudacji i akumulacji^[1].

Dominuje w nim frakcja pyłów (0,002–0,063 mm) złożona przede wszystkim z kwarcu z domieszką skaleni, węglanów, rzadziej innych minerałów. We frakcji podstawowej lessów dominują pyły średnie (0,02–0,063 mm). Zróżnicowanie wielkości ziaren w skałach jest bardzo małe, jest to więc skała dobrze wysortowana. Zazwyczaj bezstrukturalna (homogeniczna), makro- i mikroporowata. Barwa przeważnie żółtawoszara, jasnożółta, a nawet płowa^[2].

Less jest skłonny do osiadania pod wpływem zawilgocenia względnie dodatkowego obciążenia. W stanie suchym wykazuje skłonność do pękania i tworzenia pionowych obrywisk, które zanikają, gdy jest wilgotny.

Mamy do czynienia z lessami właściwymi, gdy frakcja 0,02–0,05 mm stanowi powyżej 50% analizowanej próby. Wyróżnia się ponadto lessy właściwe piaszczyste oraz less gliniasty^[3]. Lessy właściwe powstają w wyniku procesów eolicznych (wiatrowych), jeśli w fazie sedymentacji ich rola była mniejsza, mamy do czynienia z utworami lessopodobnymi.