Makian (lud)

Makian

Meczet na wyspie Makian
Populacja	80–85 tys.
Miejsce zamieszkania	Indonezja (wyspy Makian, Moti, Kayoa, Ternate, Tidore, Halmahera)
Język	makian wschodni, makian zachodni, ternate, malajski, indonezyjski
Religia	islam, wierzenia tradycyjne
Grupa	ludy austronezyjskie, ludy północnohalmaherskie, Molukańczycy, Indonezyjczycy

Makian, także Makean^[1] – autochtoniczna ludność wyspy Makian w prowincji Moluki Północne we wschodniej Indonezji^[2]. Wielka Encyklopedia Rosyjska podaje, że ich łączna populacja wynosi 80–85 tys. osób^[3][4].

Dzielą się na dwie grupy – wschodnią i zachodnią – używające wzajemnie niezrozumiałych języków^[5]. Historycznie panowały między nimi wrogie relacje^[6]. Posługują się językiem makian wschodnim (taba, makian dalam) z wielkiej rodziny austronezyjskiej bądź niespokrewnionym makian zachodnim (moi, makian luar) z grupy języków północnohalmaherskich^[7][8]. Jako środki komunikacji międzyetnicznej przyjęły się języki ternate i indonezyjski^[5], a także lokalny malajski, który współcześnie dominuje w tej roli^[9][10].

Grupa zachodnia (Makian Luar) jest bardzo odrębna językowo od pozostałych grup etnicznych regionu. Przez dłuższy czas klasyfikacja ich języka pozostawała nierozstrzygnięta^[11]. Z czasem ustalono jednak, że ludność Makian Luar dzieli pokrewieństwo językowe z ludami północnej Halmahery^[11][12] (jednakże ich język jest izolatem w ramach swojej rodziny^[13][14]).

Od XVII w. znajdowali się pod wpływem politycznym Sułtanatu Ternate^[15]. W przeważającej mierze wyznają islam. W społeczności funkcjonuje system patrylinearnych klanów (soa lub soan). Panuje egzogamia, czyli zwyczaj zawierania małżeństw poza własnym klanem^[16]; tradycyjnie była znana endogamia^[17]. Małżeństwo ma charakter patrylokalny^[16]. Z islamem współistnieją tradycyjne praktyki, bazujące na animizmie i instytucji szamanów. Panuje wiara w moc wiedźm (guo)^[17]. Wymawianie imion zmarłych stanowi tabu (w języku taba zwane aroah)^[18].

Zajmują się głównie rolnictwem (orzechy kokosowe, owoce kanarecznika, goździki, gałka muszkatołowa, kakao; na potrzeby wewnętrzne – maniok, pochrzyn, taro) i rybołówstwem. Podstawowym pożywieniem jest sago (sprowadzane z innych wysp), pewną rolę odgrywa też ryż. Mięso spożywa się sporadycznie, zwykle w czasie świąt^[19].

Słyną z dużej mobilności, na co wpływają czynniki ekonomiczne i zagrożenie wulkaniczne^[2]. Część ludności wyspy osiedliła się w regionie Malifut(inne języki) na Halmaherze, w ramach programu rządowego uruchomionego w 1975 roku^[2][20]. Zamieszkują również południowo-zachodnie wybrzeże Halmahery (m.in. region Gita)^[21] oraz okoliczne wyspy północnych Moluków, m.in. Moti, Kayoa, Ternate, Tidore^[2] i Bacan^[22]. Dodatkowe skupiska ludności Makian występują w indonezyjskiej części Nowej Gwinei, na wyspie Sulawesi (zwłaszcza w rejonie miasta Manado), na wyspie Ambon oraz w Dżakarcie^[22].