Napoleon Bonaparte

Ten artykuł dotyczy Cesarza Francuzów. Zobacz też: inne znaczenia słowa „Napoleon”.

Napoleon Bonaparte
Napoleon I

Portret Napoleona I, cesarza Francuzów, autorstwa Jacques’a-Louisa Davida (1812)
Cesarz Francuzów
Okres	od 20 marca 1815 do 22 czerwca 1815
Poprzednik	Ludwik XVIII
Następca	Ludwik XVIII
Cesarz Francuzów
Okres	od 18 maja 1804 do 4/6/11 kwietnia 1814↓
Koronacja	2 grudnia 1804
Poprzednik	on sam jako Pierwszy Konsul
Następca	Napoleon II (tytularny) Ludwik XVIII (de facto)
Pierwszy Konsul
Okres	od 10 listopada 1799 do 18 maja 1804
Poprzednik	Dyrektoriat
Następca	on sam jako cesarz
Król Włoch
Okres	od 17 marca 1805 do 4/6/11 kwietnia 1814↓
Koronacja	26 maja 1805
Poprzednik	on sam jako prezydent
Prezydent Włoch
Okres	od 26 stycznia 1802 do 17 marca 1805
Następca	on sam jako król
Protektor Związku Reńskiego
Okres	od 12 lipca 1806 do 19 października 1813
Mediator Związku Szwajcarskiego
Okres	od 19 lutego 1803 do 19 października 1813
książę Elby
Okres	od 11 kwietnia 1814 do 26 lutego 1815
Poprzednik	brak
Następca	Elbę przejęło Wielkie Księstwo Toskanii
Dane biograficzne
Dynastia	Bonapartowie
Data i miejsce urodzenia	15 sierpnia 1769 Ajaccio, Korsyka, Francja
Data i miejsce śmierci	5 maja 1821 Wyspa Św. Heleny, Królestwo Wielkiej Brytanii
Ojciec	Carlo Maria Buonaparte
Matka	Letycja Buonaparte
Żona	Józefina de Beauharnais od 1796 do 1810
Żona	Maria Ludwika Austriaczka od 1810 do 1821
Dzieci	Napoleon II Bonaparte
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Napoléon Bonaparte (wym. fr. [napoleˈɔ̃ bɔnɑˈpaʁt], wł. Napoleone Buonaparte, ur. 15 sierpnia 1769 w Ajaccio na Korsyce, zm. 5 maja 1821 w Longwood na Wyspie Św. Heleny) – francuski wojskowy i polityk pochodzenia włoskiego, głowa państwa – najpierw I Republiki Francuskiej jako Pierwszy Konsul w latach 1799–1804, a potem głowa I Cesarstwa Francuskiego jako cesarz Francuzów Napoleon I w latach 1804–1814. Książę Elby w latach 1814–1815 i ponownie cesarz Francuzów w roku 1815. Prezydent Republiki Włoskiej (1802–1805), a następnie król Królestwa Włoch (1805–1814); protektor Związku Reńskiego (1806–1813), a przez to faktyczny zwierzchnik Księstwa Warszawskiego.

Zaczynał karierę jako dowódca artylerii w wojskach rewolucji francuskiej, walczący z paryskim powstaniem rojalistów, z Monarchią Habsburgów i z Królestwem Wielkiej Brytanii^[1]. Obalił francuskie rządy Dyrektoriatu przez zamach stanu, wprowadził nową konstytucję i kontynuował walkę z Austrią, zdobywając nowe ziemie^[1]. Jako cesarz kontynuował walki z Austrią i Wielką Brytanią, a także sprzymierzoną z nimi carską Rosją, zdobywając m.in. tereny I Rzeszy Niemieckiej, dalsze części Półwyspu Apenińskiego oraz Bałkanów^[1]. Walki z dotychczasowymi wrogami oraz z Królestwem Prus i Królestwem Szwecji przyniosły mu tereny tego pierwszego państwa, z których utworzył Księstwo Warszawskie. Walczył z Wielką Brytanią także gospodarczo, za pomocą embarga znanego jako blokada kontynentalna^[1]. Obalił również władze Hiszpanii i Portugalii, wprowadzając tam przychylne mu rządy^[1]. Za pomocą Wielkiej Armii najechał na Rosję, jednak jego fiasko skończyło się abdykacją, wygnaniem i pierwszą restauracją Burbonów. Wrócił do rządów w czasie znanym jako 100 dni Napoleona, jednak jego przegrana walk z Wielką Brytanią i Prusami skończyła się pojmaniem przez Brytyjczyków, ostatecznym uwięzieniem i drugą restauracją Burbonów^[1]. Mimo finalnej porażki Napoléon Bonaparte uchodzi za jednego z najwybitniejszych dowódców wojskowych w dziejach i bywa nazywany geniuszem wojny^[1][2][3]. Walki Francji pod przywództwem Bonapartego są znane jako wojny napoleońskie. Wywarły wpływ na niemal całą Europę, skutkując między innymi utworzeniem Cesarstwa Austrii, upadkiem I Rzeszy Niemieckiej i kongresem wiedeńskim^[1], na którym powołano Związek Niemiecki.

Bonaparte to także wpływowy reformator polityczny, kontynuujący pewne cele rewolucji francuskiej^[4]. We Francji i na podbitych terenach wprowadził kodeks cywilny znany jako Kodeks Napoleona, wprowadzający m.in. wolność religijną, świeckość państwa i małżeństwa cywilne z możliwością rozwodu^[4]. Kodeks ten był wzorcem dla przepisów innych państw, a jego niektóre zapisy obowiązywały w Polsce jeszcze po II wojnie światowej^[4]. Napoleońskie wojny i reformy przyczyniły się do upadku feudalizmu w Europie i zastąpienia go kapitalizmem^[1]. Rządy i poglądy Bonapartego i jego kontynuatorów są znane jako bonapartyzm i uznawane za nowożytną formę cezaryzmu^[5][6].

Bonaparte jest jedną z najważniejszych postaci w historii Francji i świata^[7][8]. Pozostaje kontrowersyjny – bywa nazywany mężem stanu^[1], ale też dyktatorem wojskowym i despotą^[1]. Niemiecki filozof Friedrich Nietzsche odwoływał się do tej postaci w swojej koncepcji nadczłowieka^[9].