Back Neville Chamberlain Afrikaans نيفيل تشامبرلين Arabic نيفيل تشامبرلين ARZ Neville Chamberlain Aymara Nevill Çemberlen Azerbaijani Невіл Чэмберлен Byelorussian Нэвіл Чэмбэрлен BE-X-OLD Невил Чембърлейн Bulgarian নেভিল চেম্বারলিন Bengali/Bangla Neville Chamberlain Breton
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Arthur Neville Chamberlain |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
18 marca 1869 |
| Data i miejsce śmierci |
9 listopada 1940 |
| Premier Wielkiej Brytanii | |
| Okres |
od 28 maja 1937 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
Arthur Neville Chamberlain (ur. 18 marca 1869 w Birmingham, zm. 9 listopada 1940 w Reading) – brytyjski polityk, torysowski premier Wielkiej Brytanii w latach 1937–1940. Autor appeasementu (ang. „udobruchanie”) – polityki ustępstw prowadzonej przez rząd Wielkiej Brytanii, a później także rząd francuski z premierem Édouardem Daladierem w latach 1937–1939 względem przywódcy III Rzeszy Niemieckiej Adolfa Hitlera oraz jego sojusznika, premiera Włoch Benita Mussoliniego.
Pełnił funkcję kanclerza skarbu w latach 1923–1924 i od listopada 1931[1] do 1937 doprowadził do znacznego ożywienia gospodarczego, wprowadzając politykę niskiego oprocentowania i łatwo dostępnego kredytu. Plany reform socjalnych nie zostały zrealizowane, ze względu na wydatki wojskowe. Był także ministrem zdrowia w roku 1923, w latach 1924–1929 i potem w roku 1931, w czasie swojego urzędowania przeprowadził ustawy socjalne.
W maju 1937 roku został premierem Wielkiej Brytanii[2]. Jako premier prowadził politykę tzw. appeasementu (udobruchania), która polegała na stosowaniu ustępstw w polityce wobec hitlerowskich Niemiec i faszystowskich Włoch. Tą polityką kierował się Chamberlain w czasie negocjacji, jakie prowadził we wrześniu 1938 roku z Hitlerem w Berchtesgaden[3] i Bad Godesberg[4]. Taktyka ta miała na celu zachowanie pokoju w Europie za wszelką cenę, a także stworzenie przeciwwagi wobec zakusów stalinowskiego ZSRR na Europę Zachodnią. Innym wytłumaczeniem jego polityki może być próba odsunięcia wojny Wielkiej Brytanii z Niemcami ze względu na nieprzygotowanie do takiego konfliktu.
Zgodził się także podpisać układ monachijski oddający Niemcom część Czechosłowacji (tzw. Sudetenland)[5]. Takie postępowanie mogło wówczas utwierdzić Hitlera w przekonaniu, że Wielka Brytania zachowa neutralność wobec wszelkich jego działań w Europie. Chamberlain nie odważył się na reakcję wobec hitlerowskiego pogwałcenia układu monachijskiego przez wkroczenie 15 marca 1939 Wehrmachtu do Pragi[6].
Po krytyce jego działań ze strony opozycji zmienił nieco kurs swojej polityki zagranicznej. Działania te, jak wprowadzenie w kwietniu 1939 roku powszechnego obowiązku służby wojskowej, były jednak spóźnione[7].
Jest prawdopodobne, że Chamberlain, podejrzewając rzekomą możliwość zawarcia sojuszu między Polską a Niemcami, chciał wykluczyć tę okoliczność i skierować niemiecką agresję na wschód. Z tego względu 31 marca 1939 roku ogłosił w parlamencie gwarancję niepodległości Polski[8][9]. Było to zaskoczeniem nawet dla jego najbliższych współpracowników. Polsko-brytyjski traktat o wzajemnej pomocy zawarto 25 sierpnia 1939 roku. Po uderzeniu wojsk niemieckich na Polskę rząd brytyjski 3 września wystosował ultimatum żądające zaprzestania agresji niemieckiej, a wobec jego odrzucenia wypowiedział wojnę III Rzeszy.
Po fiasku brytyjskiej ekspedycji w sprawie Norwegii zaatakowanej przez Niemców i wobec ostrej opozycji w parlamencie 10 maja 1940 roku zrezygnował ze stanowiska premiera[10], pozostając jednak w gabinecie Winstona Churchilla.
Wkrótce wykryto u niego raka żołądka. W lipcu 1940 roku był operowany, w październiku zrezygnował z zajmowanych stanowisk, a 9 listopada zmarł.
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 61.
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 86.
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 125.
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 127.
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 135.
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 175.
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 177–178.
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 176.
- ↑ Oświadczenie Chamberlaina w Izbie Gmin 31 marca 1939 (ang.).
- ↑ Olson 2008 ↓, s. 283.