Obrona Warszawy (1939)

Ten artykuł dotyczy bitwy stoczonej w 1939. Zobacz też: obrona Warszawy.

Obrona Warszawy

II wojna światowa, kampania wrześniowa
Stanowisko przeciwlotniczego ckm wz. 30 w pobliżu Dworca Wiedeńskiego
Czas	1–28 września 1939
Miejsce	Warszawa
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	agresja III Rzeszy na Polskę
Wynik	decydujące zwycięstwo Niemców
Strony konfliktu
Polska  III Rzesza
Dowódcy
Walerian Czuma Juliusz Rómmel Juliusz Zulauf Marian Porwit Johannes Blaskowitz Georg von Küchler Georg-Hans Reinhardt
Siły
ok. 100 000 żołnierzy 400 dział 37 czołgów i tankietek ok. 175 000 żołnierzy 963 działa 250–260 czołgów
Straty
5–6 tys. zabitych żołnierzy 16 tys. rannych żołnierzy 102 tys. jeńców 10–25 tys. zabitych cywilów 20–50 tys. rannych cywilów 1782 zabitych 5652 rannych 4822 chorych ponad 120 zniszczonych i uszkodzonych czołgów
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
52°13′56″N 21°00′30″E/52,232222 21,008333
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Obrona Warszawy – bitwa powietrzno-lądowa stoczona w obronie Warszawy podczas kampanii wrześniowej, w dniach 1–28 września 1939 roku, przez Wojsko Polskie, wspierane przez ludność cywilną, przeciwko oddziałom 3, 8 i 10 Armii Wehrmachtu oraz jednostkom 1 i 4 Floty Powietrznej Luftwaffe. Była to pierwsza wielka bitwa miejska II wojny światowej^[1].

Warszawie wyznaczono stosunkowo skromną rolę do odegrania w przypadku wojny z Niemcami. Z tego powodu, a także na skutek szybkich postępów niemieckiej ofensywy, obrona stolicy musiała być organizowana od podstaw, w warunkach pełnej improwizacji. Dodatkowo przygotowania zakłóciła pośpieszna ewakuacja władz państwowych oraz masowy exodus ludności cywilnej. Niemniej dowódca obrony Warszawy, gen. Walerian Czuma, przy dużym wsparciu komisarycznego prezydenta Stefana Starzyńskiego, zdołał w ciągu niespełna czterech dni przygotować miasto do obrony naziemnej. Warszawa była celem ataków Luftwaffe od 1 września. Próba zajęcia jej z marszu, podjęta 8–9 września przez 4 Dywizję Pancerną, przyniosła Niemcom dotkliwą porażkę.

Nieudany szturm, w połączeniu z rozpoczęciem polskiego kontruderzenia nad Bzurą, chwilowo zmusił Niemców do rezygnacji z prób szybkiego zdobycia Warszawy. Niemniej miasto było bombardowane z powietrza i ostrzeliwane przez artylerię. 15 września na przedpolach Pragi pojawiły się jednostki niemieckiej 3 Armii. Niemcom udało się odnieść na tym odcinku pewne sukcesy, niemniej próba zajęcia prawobrzeżnej Warszawy zakończyła się niepowodzeniem. W międzyczasie polskie oddziały podejmowały liczne wypady na zachodnim przedpolu stolicy, jednakże na skutek biernej postawy dowódcy nowo utworzonej Armii „Warszawa”, gen. Juliusza Rómmla, nie podjęto próby przyjścia z pomocą walczącym nad Bzurą armiom „Poznań” i „Pomorze”. Ostatecznie 19–22 września ich resztki przedarły się do miasta przez Puszczę Kampinoską.

Ważną rolę odgrywała cywilna obrona Warszawy, ogniskująca się w szczególności wokół instytucji miejskich i społecznych, takich jak Straż Obywatelska, Stołeczny Komitet Samopomocy Społecznej, bierna Obrona Przeciwlotnicza, Polski Czerwony Krzyż, Warszawska Straż Ogniowa oraz utworzona z inicjatywy socjalistów Robotnicza Brygada Obrony Warszawy. Niekwestionowanym duchowym przywódcą i spiritus movens cywilnej obrony stolicy był komisaryczny prezydent miasta i Komisarz Cywilny przy Dowództwie Obrony Warszawy Stefan Starzyński.

25–27 września obrońcy zdołali odeprzeć szturmy niemieckiej 8 Armii na lewobrzeżną Warszawę. Jednak brak perspektyw na odsiecz z zewnątrz, tragiczne położenie ludności cywilnej, wyczerpujące się zapasy żywności, amunicji i leków, a także ofiary i zniszczenia spowodowane nalotem dywanowym w „lany poniedziałek” 25 września, zmusiły polskie dowództwo do podjęcia rozmów kapitulacyjnych. Kapitulacja Warszawy nastąpiła 28 września. Broń złożyło 5 tys. oficerów oraz 97 tys. podoficerów i szeregowych. Podczas trwającej blisko trzy tygodnie bitwy poległo 5–6 tys. polskich żołnierzy a 16 tys. zostało rannych. Straty ludności cywilnej sięgnęły od 10 tys. do 25 tys. zabitych oraz kilkadziesiąt tysięcy rannych. Zniszczenia w substancji materialnej miasta wyniosły co najmniej 10–12%.