Operacja Fall Blau

Operacja Fall Blau

II wojna światowa, front wschodni
Niemiecka artyleria prowadzi ogień w stronę radzieckich pozycji w południowej Rosji, sierpień 1942 roku
Czas	28 czerwca – 24 listopada 1942
Miejsce	Woroneż, Rostów, Stalingrad, Kubań, Kaukaz
Terytorium	ZSRR
Przyczyna	próba zajęcia pól naftowych Kaukazu przez Niemcy
Wynik	operacyjne zwycięstwo ZSRR
Strony konfliktu
ZSRR  III Rzesza  Rumunia  Włochy  Węgry  Chorwacja  Słowacja
Dowódcy
Józef Stalin Aleksandr Wasilewski Gieorgij Żukow Dmitrij Kozłow Iwan Tiuleniew Siemion Budionny Filipp Golikow Rodion Malinowski Andriej Jeriomienko Konstanty Rokossowski Siemion Timoszenko Adolf Hitler Fedor von Bock Maximilian von Weichs Wilhelm List Erich von Manstein Paul Ludwig Ewald von Kleist Alexander Löhr Wolfram von Richthofen Petre Dumitrescu Constantin Constantinescu-Claps Italo Gariboldi Gusztáv Jány
Siły
Początkowo: 1 715 000 na froncie[1], 1 000 000 w rezerwie, 2959–3720 czołgów[1], 1671 samolotów[2], 16 500 dział[1], Finalnie: 2 715 000 żołnierzy Niemcy: 1 210 861[3] Rumunia: 159 426[3] Węgry: 200 000[4] 1934 czołgów i pojazdów pancernych[3] 1593–2035 samolotów[3]
Straty
1 200 000 zabitych, rannych i zaginionych[5], 4862 czołgi utracone[5] Niemcy: 200 000 zabitych, rannych i zaginionych (bez Stalingradu)[5], 700 czołgów utraconych[5], Rumunia i Węgry: nieznane
Położenie na mapie świata miejsce bitwy
47°13′21,0000″N 39°42′36,0000″E/47,222500 39,710000
Multimedia w Wikimedia Commons

Operacja Fall Blau (dosł. Wariant błękitny^[6]) – operacja wojskowa przeprowadzona przez siły Osi (Niemiec, Rumunii, Włoch i Węgier, z udziałem jednostek chorwackich i słowackich^[7]) przeciwko wojskom radzieckim latem 1942 r. na froncie wschodnim II wojny światowej pomiędzy 28 czerwca a 24 listopada 1942 r.

Była kontynuacją ubiegłorocznej operacji Barbarossa, której celem było pokonanie ZSRR. Fall Blau przewidywał dwa jednoczesne uderzenia: jeden z prawej flanki wojsk Osi na pola naftowe Baku, znany jako operacja Edelweiß (szarotka), a drugi z lewej flanki w kierunku Stalingradu wzdłuż Wołgi, pod kryptonimem operacja Fischreiher (czapla)^[8].

Grupa Armii Południe Wehrmachtu została podzielona na Grupy Armii A i B. Grupa Armii A miała za zadanie przekroczyć Kaukaz, aby dotrzeć do pól naftowych Baku, podczas gdy Grupa Armii B chroniła swoje flanki wzdłuż Wołgi. Wspierana przez 2035 samolotów Luftwaffe oraz 1934 czołgów i dział szturmowych, licząca 1 370 287 żołnierzy Grupa Armii Południe zaatakowała 28 czerwca, pokonując 48 kilometrów pierwszego dnia ofensywy i z łatwością odepchnęła 1 775 000 żołnierzy Armii Czerwonej, których dowództwo spodziewało się nowej niemieckiej ofensywy na Moskwę nawet po rozpoczęciu operacji Fall Blau. Zapaść radzieckich linii obronnych na południu pozwoliła Niemcom zająć zachodnią część Woroneża 6 lipca, a 26 lipca dotrzeć do rzeki Don w pobliżu Stalingradu. Podejście Grupy Armii B do Stalingradu zwolniło na przełomie lipca i sierpnia z powodu ciągłych kontrataków ze strony rzuconych do walki rezerw Armii Czerwonej i przeciążonych niemieckich linii zaopatrzeniowych. Niemcy pokonali jednak Sowietów w bitwie pod Kałaczem, a ofensywa dotarła do Stalingradu pod koniec sierpnia. Ciągłe naloty Luftwaffe, ostrzał artyleryjski i walki uliczne całkowicie zniszczyły miasto i spowodowały ciężkie straty po obu stronach. Po trzech miesiącach bitwy Niemcy kontrolowali 90% powierzchni Stalingradu w dniu 19 listopada.

Na południu Grupa Armii A zdobyła Rostów nad Donem 23 lipca i ruszyła na południe od Donu w stronę Kaukazu, zdobywając zniszczone pola naftowe w Majkopie 9 sierpnia i Eliście w pobliżu wybrzeża Morza Kaspijskiego 13 sierpnia. Silny radziecki opór, polskie operacje sabotażowe w okupowanej Polsce oraz duże odległości od źródeł zaopatrzenia ograniczyły ofensywę sił Osi tylko do lokalnych postępów i uniemożliwiły Niemcom realizację strategicznego celu zdobycia głównego pola naftowego Kaukazu w Baku. Bombowce Luftwaffe zniszczyły pola naftowe w Groznym, ale atakom na Baku zapobiegł niewystarczający zasięg niemieckich maszyn.

Alianci zachodni byli zaniepokojeni możliwością postępów sił niemieckich na południu i wschodzie, a w efekcie możliwego połączenia się z siłami japońskimi (wówczas walczącymi w Birmie i w Indiach). Jednak Armia Czerwona ostatecznie pokonała Niemców pod Stalingradem, po operacjach Uran i Mały Saturn. Ta porażka zmusiła Niemców do wycofania się z Kaukazu i znad Wołgi. Tylko region Kubania został utrzymany przez wojska Osi po zakończeniu operacji^[9][10].