Plejotropia

Plejotropia, plejotropizm, efekt plejotropowy, plejotropowość (gr. πλείων pleion – więcej, τρόπος tropos – sposób, metoda) – zjawisko, w którym pojedynczy czynnik ma wpływ na dwie lub więcej odrębnych, często pozornie niepowiązanych ze sobą cech fenotypowych i jest często identyfikowany jako pojedyncza mutacja, która wpływa na dwie lub więcej cech typu dzikiego^[1]; np. warunkowanie kilku cech przez pojedynczy gen^[2]. Mechanizm plejotropii opiera się na tym, że gen koduje produkt białkowy, który jest aktywny w różnych komórkach lub pełni funkcję sygnałową dla wielu różnych komórek docelowych. Zjawisko to zaobserwowano u wielu organizmów: od bakterii, pierwotniaków, drożdży, roślin, owadów po ryby, ptaki i ssaki^[3].

Plejotropia miała istotny wpływ na rozwój genetyki fizjologicznej i medycznej, a także na biologię ewolucyjną. Koncepcja plejotropii odegrała ważną rolę w teoriach starzenia się, ułatwieniach i ograniczeniach kierunku selekcji, modelach adaptacji, specjacji oraz badaniu chorób ludzi^[1]. Efekty fenotypowe genów plejotropowych dostarczają nam nowych informacji o biologicznych funkcjach określonych genów. Dzięki nim możemy uzyskać cenne informacje dotyczące ewolucji pojedynczych genów i rodzin genów oraz o ich związku z różnymi funkcjami organizmu.

W początkowym etapie badacze wyróżnili dwa typy plejotropii, współcześnie te terminy nie są już używane^[1]:

• prawdziwa – pojedynczy czynnik bezpośrednio wpływa na dwie cechy fenotypowe,
• rzekoma (pozorna, relacyjna) – działanie pojedynczego czynnika inicjuje kaskadę zdarzeń wpływających na wiele niezależnych cech.