Back Пшэварск Byelorussian Пшеворск Bulgarian Przeworsk (kapital sa powiat) CEB Převorsk Czech Przeworsk Danish Przeworsk German Przeworsk DSB Przeworsk English Przeworsk Esperanto Przeworsk Spanish
| miasto i gmina | |||||
 Ratusz w Przeworsku (2023) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Prawa miejskie |
1393 | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
22,13[1] km² | ||||
| Wysokość |
ok. 200 m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 16 | ||||
| Kod pocztowy |
37-200 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
RPZ | ||||
Położenie na mapie powiatu przeworskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||
 50°03′31″N 22°29′37″E/50,058611 22,493611
| |||||
| TERC (TERYT) |
1814011 | ||||
| SIMC |
0972513 | ||||
Urząd miejski ul. Jagiellońska 1037-200 Przeworsk | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Przeworsk (łac. Prevorscum, Civitas Prevorscensis, ukr. Переворськ, hebr. פשבורסק) – miasto w Polsce w województwie podkarpackim, siedziba powiatu przeworskiego, na Podgórzu Rzeszowskim, nad Mleczką, przy trasie międzynarodowej E40, dawna siedziba magnaterii polskiej. Jedno z najstarszych miast regionu. Za czasów I Rzeczypospolitej do powiatu przeworskiego należały miasta takie jak: Rzeszów, Łańcut, Leżajsk czy Sokołów Małopolski[2][3].
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1394 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[4]. W latach 1975–1998 w województwie przemyskim. Jest członkiem Związku Miast Polskich. Jego herbem jest Leliwa.
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Przeworsk liczył 14 523 mieszkańców[1]. Patronem miasta jest Święty Antoni z Padwy[5].
Pierwsza wzmianka o Przeworsku pochodzi z 1281 r. Miasto zostało lokowane w 1393 r. na przecięciu ważnych szlaków handlowych, w miejscu dawnego grodu ruskiego. Dzięki licznym przywilejom i utworzeniu w 1470 r. powiatu sądowego Przeworsk stał się drugim ośrodkiem miejskim ziemi przemyskiej i odbywały się w nim szlacheckie sądy ziemskie[6]. Miasto przez lata odgrywało rolę ważnego centrum życia gospodarczego, głównie rzemiosła (tkactwo) i wymiany handlowej. Liczne najazdy wojsk tatarskich, kozackich, rosyjskich i szwedzkich spowodowały upadek Przeworska. Na przełom wieków XIX i XX przypada wzmożony rozwój miasta związany z powstaniem ordynacji Lubomirskich (1825), budową cukrowni (1895) i węzła kolejowego[7].
Współcześnie Przeworsk jest lokalnym ośrodkiem usługowo-przemysłowym, w którym krzyżują się ważne arterie komunikacyjne i trzy linie kolejowe. Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu – jest siedzibą m.in. starostwa, sądu rejonowego, prokuratury rejonowej, komendy powiatowej Policji i Państwowej Straży Pożarnej[7].
W mieście znajduje się ok. 110 obiektów zabytkowych[8]. Do najważniejszych należą: średniowieczne, gotyckie klasztory obronne: Bernardynów (kościół Świętej Barbary) i Bożogrobców (bazylika z kaplicą Grobu Bożego), Ratusz, klasycystyczny Pałac Lubomirskich, barokowy klasztor szarytek, jedyny w Polsce żywy skansen „Pastewnik”[9].
- ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiePopulacjaPowierzchniaBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Przyboś K.: Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych XVI – XVIII wiek. „Rocznik Przemyski” T. 29-30: 1993.
- ↑ Kunysz A. (red.), Siedem wieków Przeworska. Szkice, studia i materiały z dziejów miasta, Rzeszów 1974, PB 1974/6162.
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, „Czasy Nowożytne”, 21, 2008, s. 170.
- ↑ Uroczystości ku czci Świętego Antoniego w Przeworsku [online].
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012..
- ↑ a b Motyka 2010 ↓.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2013-06-10].
- ↑ Zabytki Miasta Przeworska [online], przeworsk.um.gov.pl [dostęp 2013-06-10] (pol.).