Sangir (lud)

Sangir

Kobiety z ludu Sangir
Populacja	500 tys. (2000)[1]
Miejsce zamieszkania	Indonezja (wyspy Sangir, wyspy Talaud), Filipiny (Mindanao)
Język	sangir, talaud, malajski, indonezyjski, cebuański
Religia	chrześcijaństwo (protestantyzm, katolicyzm), islam, wierzenia tradycyjne
Grupa	ludy austronezyjskie, Indonezyjczycy
Pokrewne	Sangil, Minahasa, Gorontalo, Mongondow

Sangir, także: Sangihe lub Sanger^[2] – grupa etniczna zamieszkująca grupy wysp Sangir (Sangihe) i Talaud w prowincji Celebes Północny w Indonezji^[3][4]. Według danych szacunkowych ich populacja wynosi 500 tys. osób (2000)^[1].

Posługują się językami sangir i talaud z wielkiej rodziny austronezyjskiej, a także językiem indonezyjskim^[3][4]. Pod wpływem zachodnim wykształcili piśmiennictwo na bazie alfabetu łacińskiego^[5]. W większości są protestantami^[3][4][6]. Część przyjęła katolicyzm lub islam^[7]. Na ich kulturę duchową rzutują wpływy minahaskie^[3][4].

Ich pierwotną ojczyzną mają być pobliskie tereny Archipelagu Malajskiego. Według jednej z propozycji mogą wywodzić się z wyspy Ternate na Molukach lub Mindanao na Filipinach. Miejscowa tradycja głosi, że przybyli z Cotabato na Mindanao lub z Molibagu (Bolaang Mongondow, Celebes Północny)^[8]. W XVI w. przeszli pod panowanie ludu Ternate. Byli też podbijani przez Hiszpanię i Holandię^[3][4]. Na przestrzeni wieków znaleźli się pod wpływem zarówno chrześcijaństwa, jak i islamu^[9][10]. Od 1949 r. tereny sangirskie należą do Indonezji^[3][4]. We współczesnym języku sangir zachowała się warstwa zapożyczeń słownikowych z hiszpańskiego i języka ternate^[3][4][11]. Na wyspach Sangir i Talaud upowszechnił się także malajski miasta Manado (handlowa odmiana języka malajskiego wywodząca się z północnej części Moluków)^[12]. Ekspansja malajskiego przyczynia się do zaniku autochtonicznych języków regionu, w tym języka sangir^[13][14].

Do ich podstawowych zajęć należą rybołówstwo i rolnictwo ręczne. Uprawia się rośliny bulwiaste i korzeniowe, sago, banany; główne uprawy przemysłowe to palma kokosowa i muszkatołowiec korzenny^[3][4]. Wyspy Sangir i Talaud należą do czołowych producentów gałki muszkatołowej i zasłynęły historycznie z dobrej jakości upraw^[15]. Dużą rolę odgrywa eksploatacja lasów, w tym pozyskiwanie rattanu i hebanu, a także produkcja kopry. Inne zajęcia obejmują kowalstwo, budowę statków (istnieje nowoczesny przemysł stoczniowy), obróbkę metali, rzeźbę w drewnie. W tradycyjnym tkactwie (wypartym przez fabryczną produkcję włókienniczą) wykorzystywano włókna ze specjalnego rodzaju banana^[3][4]. Osady mają charakter przybrzeżny; tradycyjne domy wznoszono na palach, a na wyspach Talaud istniały niegdyś długie domy^[3][4]. Wiele osób pracuje w administracji, handlu czy branży transportowej^[2].

Religia chrześcijańska (katolicyzm i protestantyzm) dotarła na wyspy Sangir i Talaud wskutek interakcji z kulturami zachodnimi, począwszy od XVI wieku. W II poł. XVI w. do regionu przybyli pierwsi portugalscy misjonarze, a w 1568 r. ludność wyspy Siau przyjęła chrześcijaństwo^[16]. Niemniej chrześcijaństwo pozostawało słabo ugruntowane i do XIX w. utrzymywały się tradycyjne wierzenia i praktyki. Od II poł. XIX w. był szerzony protestantyzm, poprzez zintensyfikowaną działalność misjonarzy^[17]. W pierwszych dekadach XX w. doszło do rozwoju oświaty, powstały również nieliczne holenderskojęzyczne szkoły^[18]. Rodzime wierzenia Sangir, wyparte przez chrześcijaństwo, obejmują kulty duchów i przodków oraz wiarę w najwyższą istotę zwaną I Genggona Langi^[19]. Organizacja społeczna bazuje na bilateralnym systemie pokrewieństwa^[19]. Niegdyś była praktykowana poligamia^[20].

W Archipelagu Malajskim istnieje duża diaspora Sangir. Wiele osób z ludu Sangir zamieszkuje inne zakątki prowincji Celebes Północny (w tym region Minahasa na wyspie Celebes)^[2] oraz Filipiny (55 tys.) i inne prowincje Indonezji (48 tys.)^[1]. Skupiska tej ludności są obecne na południowym wybrzeżu Mindanao (w granicach Filipin)^[21], a także na północnych Molukach (m.in. na Halmaherze i Ternate)^[6]. W zależności od lokalizacji przyswajają języki różnych grup etnicznych. Wśród ludności Sangir na Filipinach używany jest również język cebuański^[1], a na Halmaherze bywa znany język tobelo^[22].

Z wysp Sangir i Talaud wywodzi się muzułmański lud Sangil (4 tys.), zamieszkujący wyspy Sarangani i Balut u południowo-wschodniego wybrzeża Mindanao^[21]. Na Filipinach jest to jedna z grup etnicznych zaliczanych do tzw. Moro^[23]. Pod względem języka i kultury są bliscy ludności sangirskiej w Indonezji, z wyłączeniem aspektu dominującej religii^[24]. Ich przodkowie mieli wyemigrować w XVII w. lub wcześniej^[10]. Sami określają się jako „Sangiré” (formy „Sangil” używają sąsiednie społeczności)^[25]. Badania genetyczne wykazały, że grupa Sangil ma częściowo pochodzenie papuaskie^[26].

„Sangir” i „Sangihe” to zamienne nazwy tej samej grupy etnicznej (a także rodzimego regionu i języka), obie są w powszechnym użyciu (pochodzą z różnych obszarów dialektalnych, ale jedna i druga rozpowszechniły się w piśmiennictwie)^[27].