Stela 1 z La Mojarra

Stela 1 z La Mojarra – odkryta w 1986 roku wapienna stela z okresu epi-olmeckiego, pokryta inskrypcją stanowiącą jeden z najstarszych znanych przykładów użycia pisma na obszarze Mezoameryki^[1][2][3]. Jest to także jeden z najdłuższych tekstów prekolumbijskich zachowanych do współczesności. Inskrypcję zapisano tzw. pismem epi-olmeckim, którego odczytanie wzbudza wśród badaczy kontrowersje.

Datowana na późną fazę okresu preklasycznego stela ma 2 m wysokości i 1,4 m szerokości^[1]. Odkryta została w wodach rzeki Acula w pobliżu wsi La Mojarra, w południowo-wschodniej części meksykańskiego stanu Veracruz, około 20 kilometrów od wybrzeża Zatoki Meksykańskiej^[1][2][3]. Ze względu na okoliczności jej odnalezienia kontekst archeologiczny pozostaje niejasny^[1]. Wiadomo, że pierwotnie stała na granicy pastwiska należącego do lokalnego rancza, później jednak osunęła się i stoczyła do rzeki. W listopadzie 1986 roku przypadkowo natknął się na nią robotnik zajmujący się załadunkiem łodzi. Zagadkowy kamień wyciągnięto z rzeki i przetransportowano do Muzeum Antropologii w Xalapie^[4]. W 1988 roku student, któremu zlecono oczyszczenie steli odkrył, że na jej powierzchni wyryty jest relief figuralny wraz z inskrypcją hieroglificzną^[2].

George Stuart opublikował precyzyjny odrys steli, dzięki czemu wielu epigrafików z całego świata mogło zacząć pracę nad odszyfrowaniem pisma użytego do jej zapisu. Kolejni dyrektorzy muzeum uważali jednak tekst wyryty w kamieniu za współczesne fałszerstwo, przez co znalezisko trzymane było przez wiele lat w magazynie, a dostęp do niego był utrudniany lub wręcz uniemożliwiany. W 1993 roku Terrence Kaufman i John Justeson mogli studiować kamień przez dłuższy czas, jednak zabroniono im wnosić do magazynu jakichkolwiek urządzeń umożliwiających stworzenie reprodukcji, a nawet papieru czy ołówka. Innym badaczom w ogóle zabroniono wejść do magazynu, w którym stela była przechowywana. Sytuacja zmieniła się w 1995 roku, wraz z objęciem szefostwa placówki przez Sarę Ladrón de Guevara, która wystawiła stelę na widok publiczny^[4].

Na steli znajduje się starannie wykonany relief, przedstawiający ukazanego z profilu władcę w bogatym stroju^[1][2], trzymającego w dłoniach przedmiot przypominający kwiat^[5]. Postać otacza długa inskrypcja hieroglificzna pisana tzw. pismem epi-olmeckim, w której zapisano dwie daty w długiej rachubie, odpowiadające latom 143 i 156 n.e. w kalendarzu gregoriańskim^[2]. Inskrypcja zawiera przeszło 400 glifów (niektóre źródła podają liczbę 465 glifów ułożonych w 21 kolumn tekstu^[3]), co czyni z niej jeden z najdłuższych pojedynczych tekstów rdzennych mieszkańców Ameryki epoki prekolumbijskiej^[5]. Dodatkowo na bocznej ścianie steli zidentyfikowano 35 glifów, a na przeciwległej pozostałości glifów zatarte przez czas^[4].

Odczyt inskrypcji jest niepewny. Amerykańscy lingwiści Terrence Kaufman i John Justeson wysunęli hipotezę, że jest to wyryta we wczesnej formie języka mixe-zoque relacja z życia i czynów sportretowanego na steli lokalnego władcy. Pogląd ten nie spotkał się jednak z powszechną akceptacją i jest podważany przez znaczną część badaczy^[2].