Strefa osiedlenia (również granica osiedlenia, ros. черта оседлости – czerta osiedłosti[1]) – zachodnia część Imperium Rosyjskiego stanowiąca około 20% jego europejskiej części[2], istniejąca w latach 1791–1917, w której nakazywano zamieszkiwać społeczności żydowskiej, utworzona 23 grudnia 1791 roku na mocy ukazu carycy Katarzyny II.
W skład tej strefy wchodziły zachodnie gubernie rosyjskie, utworzone po rozbiorach Polski, także gubernie południowo-zachodnie nadczarnomorskie.