Stronnictwa cyrkowe

Stronnictwa cyrkowe (fakcje cyrkowe) – stronnictwa bizantyjskie zajmujące się przede wszystkim organizacją różnorodnych imprez w hipodromie. Rola fakcji często wykraczała poza zadania sportowe^[1].

Istniały cztery stronnictwa (demy):

• Niebiescy (błękitni);
• Zieloni;
• Biali;
• Czerwoni.

Nazwy stronnictw pochodziły od kolorów strojów noszonych przez reprezentujących je biegaczy i woźniców^[2].

Między stronnictwami formowały się trwałe sojusze (były one różne w różnych miastach). W Konstantynopolu Niebiescy współpracowali z Białymi, a Zieloni z Czerwonymi^[2]. W hipodromie trybuny Niebieskich i Białych oraz Zielonych i Czerwonych sąsiadowały ze sobą^[2].

Bizantyjscy autorzy odwoływali się do symboliki kolorów, które wiązali z porami roku, żywiołami i bogami. Kolor niebieski wiązano z jesienią, ziemią oraz bogiem Saturnem lub Neptunem^[2]. Kolor zielony kojarzono z wiosną, ziemią i Wenus, biały z zimą, powietrzem i Jupiterem, czerwony z latem, ogniem i Marsem^[2]. Podział na kolory został po raz pierwszy poświadczony dla Konstantynopola w 380 roku przez Grzegorza z Nazjanzu^[2].

Stronnictwa zatrudniały aktorów, poetów, akrobatów, tancerki, śpiewaków i muzyków, ponadto opłacały woźniców, trenerów koni, biegaczy i treserów dzikich zwierząt, troszcząc się o ich nabór i wyszkolenie^[3]. Posiadały one liczne rzesze zwolenników. W stolicy odgrywały ważne funkcje w życiu politycznym, a ich sympatycy byli powoływani do obrony murów miejskich. Największa ich aktywność przypada na V-VII w., później natomiast ich działalność ograniczyła się tylko do Konstantynopola^[4].

Ich sympatycy wywoływali czasem rozruchy, które przeradzały się w otwarte walki, które z kolei mogły zagrozić cesarzowi (np. powstanie Nika w 532 roku^[5]) albo decydować o obsadzie tronu (uniemożliwienie przez Zielonych Maurycjuszowi obrony stolicy przed Fokasem, przyczynienie się przez nich do zdobycia miasta przez Herakliusza w 610 roku^[6], opozycja Niebieskich przyczyniająca się do utracenia tronu przez Justyniana II).