Uniwersum X-Men (franczyza 20th Century Fox)

Uniwersum X-Men

logo serii
Gatunek	superbohaterski fantastyka naukowa akcja
Rok produkcji	2000 – 2020
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Produkcja	Lauren Shuler Donner Ralph Winter (2000–2009) Avi Arad (2003) Hugh Jackman (2009) John Palermo (2009) Gregory Goodman (2011) Bryan Singer (2011, 2014, 2016) Simon Kinberg (2011, 2014–2020) Hutch Parker (2013–2017) Ryan Reynolds (2016, 2018) Karen Rosenfelt (2020)
Wytwórnia	20th Century Fox Marvel Entertainment The Donners’ Company
Dystrybucja	20th Century Fox
Budżet	1 735 000 000 USD
Przychody brutto	6 057 992 547 USD
Strona internetowa

Uniwersum X-Men – franczyza obejmująca filmy o superbohaterach produkowane w latach 2000–2020 przez wytwórnię 20th Century Fox, oparte na cyklu komiksów X-Men wydawnictwa Marvel Comics. Produkcje w uniwersum łączą crossovery, wspólne wątki i członkowie obsady.

W 1994 roku studio 20th Century Fox zakupiło prawa do ekranizacji serii komiksów X-Men. Od 2000 roku wyprodukowano siedem filmów głównej serii: X-Men (2000), X-Men 2 (2003), X-Men: Ostatni bastion (2006), X-Men: Pierwsza klasa (2011), X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (2014), X-Men: Apocalypse (2016) i X-Men: Mroczna Phoenix (2019) oraz spin-offy. Wśród nich znalazła się trylogia dotycząca postaci Wolverine’a: X-Men Geneza: Wolverine (2009), Wolverine (2013) i Logan: Wolverine (2017); dwa filmy o Deadpoolu: Deadpool (2016) i Deadpool 2 (2018). Ostatnim, trzynastym filmem franczyzy jest samodzielny spin-off, Nowi mutanci (2020). Studio miało w planach wiele innych produkcji, jednak zostały one anulowane, a prawa do postaci powróciły do Marvel Studios. Planowany jest reboot X-Menów i włączenie ich do Filmowego Uniwersum Marvela.

Najczęściej swoją rolę powtarzał Hugh Jackman jako James „Logan” Howlett / Wolverine. Ian McKellen zagrał Erika Lehnsherra / Magneto, a Patrick Stewart wystąpił jako Charles Xavier / Profesor X. Młodsze ich wersje zagrali Michael Fassbender jako Magneto i James McAvoy w roli Profesora X. Ryan Reynolds pojawił się jako Wade Wilson / Deadpool.

X-Men, X-Men 2, X-Men: Pierwsza klasa, Wolverine, oba filmy o Deadpoolu, Logan: Wolverine, X-Men: Przeszłość, która nadejdzie zyskały przeważnie pozytywne oceny krytyków. X-Men: Ostatni bastion i X-Men: Apocalypse spotkały się z mieszanymi opiniami krytyków, a X-Men Geneza: Wolverine, X-Men: Mroczna Phoenix i Nowi mutanci otrzymały przeważnie negatywne recenzje. Trzynaście filmów franczyzy miało łączny budżet 1,735 miliarda dolarów i zarobiło ponad 6 miliardów.