Back Uranus Afrikaans Uranus (Planet) ALS ኡራኑስ Amharic Urano (planeta) AN Uranus ANG युरेनस ANP أورانوس Arabic ؤرانوس ARY اورانوس ARZ ইউৰেনাচ Assamese
.svg){kind=small}
| |
 Uran uchwycony przez Voyagera 2 – pierwszą i jak dotąd jedyną sondę goszczącą w tych rejonach | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia | |
| Sposób odkrycia |
obserwacja teleskopowa |
| Charakterystyka orbity (J2000) | |
| Ciało centralne | |
| Półoś wielka | |
| Obwód orbity | |
| Mimośród |
0,04716771[1] |
| Perycentrum | |
| Apocentrum | |
| Okres orbitalny | |
| Synodyczny okres obiegu |
369,66[1] |
| Prędkość ruchu |
6,49–7,11 km/s |
| Długość węzła wstępującego |
74,22988°[1] |
| Argument perycentrum |
96,73436°[1] |
| Nachylenie orbity |
0,772°[1] |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Typ planety | |
| Masa | |
| Promień | |
| Promień równikowy | |
| Promień biegunowy | |
| Spłaszczenie |
0,02293[1] |
| Pole powierzchni |
8,084×109 km² |
| Objętość |
6,833×1013 km³ |
| Gęstość |
1271 kg/m³[1] |
| Okres obrotu |
−17,24 h[1] (obrót wsteczny) |
| Prędkość obrotu |
9320 km/h |
| Nachylenie osi obrotu |
82,23°[1] |
| Przyspieszenie grawitacyjne | |
| Prędkość ucieczki |
21,3 km/s[1] |
| Albedo |
0,488[1] |
| Irradiancja | |
| Temperatura powierzchni | |
| Satelity naturalne |
28[2] (księżyce Urana) |
| Skład atmosfery |
według objętości[1]:
|
Uran – gazowy olbrzym, siódma od Słońca planeta Układu Słonecznego, trzecia pod względem wielkości i czwarta pod względem masy. Nazwa planety pochodzi od Uranosa, greckiego boga, uosobienia nieba (klasyczna greka: Οὐρανός), ojca Kronosa (Saturna) i dziada Zeusa (Jowisza). Choć jest widoczny gołym okiem[b] podobnie jak pięć innych planet, umknął uwadze starożytnych obserwatorów z powodu małej jasności i powolnego ruchu po sferze niebieskiej[4]. William Herschel ogłosił odkrycie planety 13 marca 1781, po raz pierwszy w historii rozszerzając znane granice Układu Słonecznego. Uran to również pierwsza planeta odkryta przy pomocy teleskopu.
Uran budową i składem chemicznym przypomina Neptuna, a obie planety mają odmienną budowę i skład niż większe gazowe olbrzymy: Jowisz i Saturn. Astronomowie czasem umieszczają je w oddzielnej kategorii „lodowych olbrzymów”. Atmosfera Urana, chociaż składa się głównie z wodoru i helu (podobnie jak atmosfery Jowisza i Saturna), zawiera więcej zamrożonych substancji lotnych (tzw. lodów) niż atmosfery większych planet-olbrzymów; są to substancje takie jak woda, amoniak i metan oraz śladowe ilości węglowodorów[5]. Jest najzimniejszą atmosferą planetarną w Układzie Słonecznym; minimalna temperatura to 49 K (−224 °C). Ma ona złożoną, warstwową strukturę. Uważa się, że jej najniższe chmury tworzy woda, a najwyższa warstwa chmur jest utworzona z kryształków metanu[5]. Z kolei wnętrze Urana składa się głównie z lodów i skał[6].
Podobnie jak inne planety-olbrzymy, Uran posiada system pierścieni, magnetosferę i liczne księżyce. System Urana ma unikatową konfigurację wśród planet, ponieważ jego oś obrotu jest silnie nachylona i znajduje się prawie w płaszczyźnie orbity planety. W tej sytuacji jego biegun północny i południowy leżą tam, gdzie równik większości innych planet[7]. Widziane z Ziemi pierścienie Urana czasami układają się wokół planety jak tarcza łucznicza, zaś regularne księżyce planety krążą wokół niej jak wskazówki zegara, a w pobliżu równonocy (jak na przełomie 2007 i 2008 roku) pierścienie planety są ustawione krawędzią do osi obserwacji. W 1986 obrazy z sondy Voyager 2 pokazały Urana jako planetę praktycznie pozbawioną wyróżniających się cech powierzchni w świetle widzialnym, bez pasm chmur i burz podobnych do istniejących na pozostałych planetach-olbrzymach[7]. Jednak w pierwszej dekadzie XXI w. obserwacje z Ziemi ukazały oznaki zmian pór roku i zwiększonej aktywności zjawisk pogodowych, gdy Uran zbliżył się do równonocy. Prędkość wiatru na Uranie może osiągnąć 250 metrów na sekundę (900 km/h)[8].
Na nocnym niebie jawi się jako ledwo widoczny gołym okiem obiekt o jasności 5-6 magnitudo[9][10].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiefactBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwienewmoonsBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiepap0913BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieMIRABŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieLunine1993BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiePodolak1995BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieSmith1986BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieSromovsky2005BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Andrew Fazekas, Radosław Kosarzycki, Pod gwiazdami: przewodnik po nocnym niebie, Warszawa: Burda Media Polska Sp. z o.o, 2019, s. 110, ISBN 978-83-8053-612-8 [dostęp 2024-04-12] (pol.).
- ↑ Marek Substyk, Poradnik miłośnika astronomii, Wyd. 2, Chorzów: AstroCD, Sylwia Substyk, 2013, s. 112, ISBN 978-83-932019-6-9 [dostęp 2024-04-12] (pol.).
<ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>