Winda

Zobacz też: Winda w innych znaczeniach tej nazwy.

Dźwig, wyciąg pionowy^[1], potocznie winda – zainstalowana na stałe dźwignica, poruszająca się wzdłuż prowadnic w pionowym lub pochylonym szybie dźwigowym, służąca do transportu osób lub towarów^[1][2]. Dźwig składa się z kabiny lub podstawy ładunkowej, prowadzonej w szybie zazwyczaj przy użyciu cięgien (lin stalowych) lub, rzadziej, przy użyciu innych sztywnych mechanizmów takich jak śruby, zębatki lub siłowniki^[1]. Kabinę dźwigu z cięgnami łączy zawiesie (wahakowe lub sprężynowe), które w przypadku obluzowania lub zerwania jednego z cięgien działa na chwytacze (zazwyczaj klinowe), które unieruchamiają kabinę (lub przeciwwagę) oraz odłączają napęd dźwigu (z reguły elektryczny)^[1].

Pierwszy sprawny dźwig osobowy, napędzany silnikiem parowym, skonstruował i zaprezentował Elisha Otis podczas światowej wystawy w 1853 roku. Cztery lata później urządzenie tego typu zainstalowano w domu towarowym w Nowym Jorku^[1]. W 1880 roku Werner von Siemens po raz pierwszy do napędu dźwigu szybowego zastosował silnik elektryczny^[1]. W 1889 roku dźwigi Otisa zainstalowano w wieży Eiffla, następnie w nowojorskich drapaczach chmur – Woolworth Building (1913) i Empire State Building (1931)^[2].

Współcześnie produkowane dźwigi szybowe wyposażane są w sterowanie automatyczne, które zapewnia zarówno bezpieczeństwo, jak i wygodę eksploatacji. Wyróżnia się dźwigi: osobowe, szpitalne, towarowo-osobowe i towarowe. Szczególnym typem dźwigu szybowego są dźwigi kopalniane nazywane wyciągami szybowymi^[1]. Instalowane w wysokościowcach dźwigi ekspresowe osiągają wysokie prędkości jazdy, często przekraczające 10 m/s^[1]. Coraz częściej montuje się dźwigi hydrauliczne^[2] oraz dźwigi o napędzie elektrycznym pozbawione maszynowni (nadszybia).

W mowie potocznej dźwigami błędnie określane są żurawie i suwnice^[1].