Xyris

*Xyris*
	; Xyris indica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	łuczydłowate
Rodzaj	Xyris
	Nazwa systematyczna
	Xyris Gronovius in Linnaeus; Sp. Pl. 42. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	X. indica Linnaeus
Synonimy
	Jupica Rafinesque; Kotsjiletti Adanson; Ramotha Rafinesque; Schizmaxon Steudel; Xuris Adanson; Xyroides Thouars;
	Jupica Rafinesque; Kotsjiletti Adanson; Ramotha Rafinesque; Schizmaxon Steudel; Xuris Adanson; Xyroides Thouars;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Xyris – rodzaj roślin jednoliściennych z rodziny łuczydłowatych. Obejmuje co najmniej 250 gatunków^[5], a według The Plants of World Online nawet 380^[6]. Rośliny te są szeroko rozprzestrzenione w strefie tropikalnej, subtropikalnej i ciepłego klimatu umiarkowanego^[5] na wszystkich kontynentach poza Europą, we wschodniej części Ameryki Północnej sięgają na północy po Kanadę^[6]. Główne ośrodki zróżnicowania znajdują się na Wyżynie Gujańskiej oraz w Amazonii^[5]^[4] (w Brazylii rośnie 150 gatunków^[2]), a mniejsze w Afryce subsaharyjskiej (występuje tam co najmniej 25 gatunków^[5]) i Australazji^[4] (w Australii obecnych jest 20 gatunków, z czego 17 to endemity^[5], w południowo-wschodniej Azji – 18 gatunków^[7]). Rośliny siedlisk mokradłowych^[8]. Ich kwiaty zapylane są przez owady, a drobne nasiona roznoszone są przez wiatr^[9].

Kilka gatunków z tego rodzaju sadzonych jest jako rośliny ozdobne^[5]. Liście X. indica z południowej i południowo-wschodniej Azji oraz liście i korzenie innych gatunków z Ameryki Południowej wykorzystywane są do leczenia chorób skóry^[9]. Z pędów X. capensis wykonywane są figurki wystawiane w świątyniach hinduistycznych na Jawie^[5]. Ten sam gatunek służy także do wyplatania mat i wyrobu sitek do cedzenia piwa. W południowej Afryce z jego korzeni sporządza się wyciąg zwany iNgxambothi, który przez młodych mężczyzn jest stosowany w czasie zalotów do wywoływania wymiotów^[a]^[12]. X. indica i X. pauciflora są chwastami pól ryżowych w Azji^[13].

W XIX wieku zaproponowane zostały dla rodzaju polskie nazwy zwyczajowe – łositno i łuszczydło^[14], ale nie są używane (obecna w źródłach współczesnych nazwa rodziny sugeruje nazwę łuczydło, ale i ona nie jest stosowana)^[9].

↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ruggiero
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ ^a ^b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie apweb
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ ^a ^b ^c Xyris. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-12-09].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Xyris Gronovius in C. Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-12-09].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 986, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Xyris Gronov. ex L.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-12-09].
↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie phon
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ Kral R.. The genus Xyris (Xyridaceae) in Venezuela and contiguous northern South America. „Ann. Missouri Bot. Gard.”. 75, s. 522-722, 1988.
↑ ^a ^b ^c Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia Przyrody 2. Warszawa: Muza SA, s. 462-463. ISBN 83-7079-779-2.
↑ Herbert Parkes Riley: Families of flowering plants of Southern Africa. University of Kentucky Press, 1963, s. 199. (ang.).
↑ Axel-Ivar Berglund: Zulu Thought-patterns and Symbolism. C. Hurst & Co, 1976, s. 292. (ang.).
↑ Xyris capensis. [w:] PlantZAfrica.com [on-line]. [dostęp 2019-12-09].
↑ Chrostopher D.K. Cook i in.: Water plants of the world. The Hague: Dr W. Junk B.V. Publishers, 1974, s. 545. ISBN 90-6193-024-3.
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 502. (pol.).

Błąd w przypisach: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>

BŁĄD PRZYPISÓW

[ruggiero-1] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ruggiero
BŁĄD PRZYPISÓW

[apweb-2] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie apweb
BŁĄD PRZYPISÓW

[ing-3] Xyris. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-12-09].

[america-4] Xyris Gronovius in C. Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-12-09].

[mabb-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 986, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[pow-6] Xyris Gronov. ex L.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2019-12-09].

[phon-7] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie phon
BŁĄD PRZYPISÓW

[kral-8] Kral R.. The genus Xyris (Xyridaceae) in Venezuela and contiguous northern South America. „Ann. Missouri Bot. Gard.”. 75, s. 522-722, 1988.

[encyk-9] Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia Przyrody 2. Warszawa: Muza SA, s. 462-463. ISBN 83-7079-779-2.

[10] Herbert Parkes Riley: Families of flowering plants of Southern Africa. University of Kentucky Press, 1963, s. 199. (ang.).

[11] Axel-Ivar Berglund: Zulu Thought-patterns and Symbolism. C. Hurst & Co, 1976, s. 292. (ang.).

[13] Xyris capensis. [w:] PlantZAfrica.com [on-line]. [dostęp 2019-12-09].

[14] Chrostopher D.K. Cook i in.: Water plants of the world. The Hague: Dr W. Junk B.V. Publishers, 1974, s. 545. ISBN 90-6193-024-3.

[15] Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 502. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[12]

[13]

[14]

Xyris

From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia